Δημοκρατία στη Δικαιοσύνη: Θεσμός των Ενόρκων

Ενώ στην εκτελεστική και νομοθετική εξουσία εφαρμόζονται οι μίνιμουμ αρχές της δημοκρατίας, στη δικαστική εξουσία η δημοκρατία είναι παντελώς απούσα. Το καθεστώς της Δικαιοσύνης αφέθηκε από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, όχι τυχαία, να είναι ολιγαρχικό, με αποτέλεσμα ο κλονισμός του κύρους της, σήμερα, αναπόφευκτα, να είναι αποτέλεσμα αυτής της ολιγαρχίας. Γι’ αυτήν την κατάσταση, αν είναι κάποιοι που σίγουρα δεν φέρουν ευθύνη, είναι οι δικαστές

Πενήντα χώρες σήμερα λειτουργούν το σύστημα ενόρκων στη Δικαιοσύνη τους. Από αυτές, περιλαμβανομένης της Ρωσίας, Ισπανίας και Νότιας Κορέας, εισήγαγαν το σύστημα ενόρκων τους τα τελευταία 29 χρόνια. Επιπλέον, μερικές χώρες, επιπροσθέτως των πενήντα, εφαρμόζουν κάποια λαϊκή εκπροσώπηση στη Δικαιοσύνη τους.

Όλα τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν το σύστημα ενόρκων, εκτός από την Κύπρο. Οι ένορκοι είναι μια ομάδα ανεξάρτητων πολιτών, οι οποίοι επιλέγονται αντικειμενικά από έναν κατάλογο και που δεν έχουν ενδιαφέρον στην υπόθεση (ποινική ή αστική), ούτε η απόφασή τους είναι χρωματισμένη με τη συνηθισμένη πείρα που αποκτούν οι νομικοί στα δικαστήρια.

Κατά τη δίκη, οι ένορκοι μπορεί να ερωτηθούν από τους συνηγόρους και να ζητηθεί η εξαίρεσή τους, αν υπάρχει ίχνος σχέσης ή ενδιαφέροντός τους στην υπόθεση. Φυσικά, επινοήθηκε ο θεσμός αυτός από τους Αρχαίους Έλληνες, που αδιαμφισβήτητα αποτελούσε τότε και συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί την έκφανση της δημοκρατίας στη Δικαιοσύνη.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Το 1956 ο Λόρδος Devlin τόνισε τα εξής για τη σημασία των ενόρκων και που δεν πρέπει να αγνοούνται από καμιά σύγχρονη κοινωνία:

«Ο πρώτος στόχος του οποιουδήποτε τυράννου είναι να υποδουλώσει το Κοινοβούλιο στις επιθυμίες του. Μετά, να καταργήσει το σύστημα ενόρκων, γιατί κανένας τύραννος δεν αντέχει να αφήσει τις ελευθερίες των πολιτών στα χέρια των δώδεκα ενόρκων. Έτσι, η δίκη με ενόρκους σημαίνει περισσότερο από ένα εργαλείο της Δικαιοσύνης και περισσότερο από ένα τροχό του συντάγματος: Είναι ένα φως που δείχνει ότι η ελευθερία ζει».

Εξαίρεση η Κύπρος

Στην Αγγλία το σύστημα ενόρκων στην απονομή της δικαιοσύνης θεωρείται ως ο ακρογωνιαίος λίθος, στον οποίο στηρίζεται (α) η αμεροληψία και (β) η αποδοχή από τον λαό τού συστήματος απονομής της δικαιοσύνης. Οι Άγγλοι, από το 1878 μέχρι το 1960, εισήγαγαν το δίκαιό τους στην αποικία Κύπρο, χωρίς τον βασικό του πνεύμονα, που ήταν το σύστημα των ενόρκων.

Ο λόγος ήταν καθαρά τέτοιος που είχε σχέση με την υποδούλωση των Ελλήνων της Κύπρου και, σίγουρα, δεν θα τους αναγνωριζόταν το δικαίωμα να συμμετέχουν στη δικαιοσύνη και να αποφασίζουν. Δυστυχώς, από το 1960 που ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη η Κυπριακή Δημοκρατία μέχρι σήμερα, τόσο η εκτελεστική όσο και η νομοθετική εξουσία συνέχισαν και συνεχίζουν να ενεργούν αντιδημοκρατικά, ίσως περισσότερο και από τους Άγγλους, χωρίς να επιτρέπουν την εισαγωγή της δημοκρατίας στη Δικαιοσύνη με την εισαγωγή του θεσμού των ενόρκων στην Δικαιοσύνη, με όλες τις ολέθριες συνέπειες.

Οι λόγοι είναι ευνόητοι, που σήμερα οι πολίτες κατανοούν καλύτερα. Ενώ στην εκτελεστική και νομοθετική εξουσία εφαρμόζονται οι μίνιμουμ αρχές της δημοκρατίας, στη δικαστική εξουσία η δημοκρατία είναι παντελώς απούσα. Το καθεστώς της Δικαιοσύνης αφέθηκε από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, όχι τυχαία, να είναι ολιγαρχικό, με αποτέλεσμα ο κλονισμός του κύρους της, σήμερα, αναπόφευκτα, να είναι αποτέλεσμα αυτής της ολιγαρχίας. Γι’ αυτήν την κατάσταση, αν είναι κάποιοι που σίγουρα δεν φέρουν ευθύνη, είναι οι δικαστές.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Γεννιούνται διάφορα σοβαρά ερωτήματα για την παρούσα κατάσταση στη Δικαιοσύνη στην Κύπρο, που χρειάζονται άμεση απάντηση. Μερικά είναι: (1) Είναι επιτρεπτό σε μια σύγχρονη και δημοκρατική χώρα να καταδικάζεται άνθρωπος με ψήφο 66,3% (όταν το Κακουργιοδικείο αποφασίζει 2:1); Είναι αυτή η καταδίκη πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας; Φυσικά όχι! (2)

Είναι αποδεκτό να εκδικάζει το ίδιο δικαστήριο τη δίκη εντός δίκης (ενδιάμεση διαδικασία που αρχίζει μετά από ένσταση του κατηγορουμένου για να αποφασιστεί αν η κατάθεσή του λήφθηκε παράνομα ή νόμιμα) και μετά να συνεχίζει ελεύθερο, σαν να μη συνέβη τίποτα, να εκδικάζει την ουσία της υπόθεσης, για να εξετάσει αν ο κατηγορούμενος είναι ένοχος ή αθώος, όταν ήδη δεν αποδέχθηκε τους ισχυρισμούς του κατηγορουμένου στην ενδιάμεση διαδικασία για παράνομη λήψη της κατάθεσής του; Φυσικά όχι!

Στην Αγγλία, όταν εγείρεται αυτή η ένσταση, οι ένορκοι αποχωρούν από την αίθουσα του δικαστηρίου για να μην αφεθούν σκιές για ύπαρξη επηρεασμού από το γεγονός αυτό και τη διαδικασία την ακούει ο δικαστής. (3) Είναι επιτρεπτό σε μια σύγχρονη και δημοκρατική κοινωνία, μάλιστα κράτος μέλος της Ε.Ε., να μην έχει ακόμη εισαγάγει νόμο για επανάνοιγμα των τελεσίδικων υποθέσεων, στην περίπτωση που ανακαλύπτεται νέα μαρτυρία που, αν εξεταστεί, μπορεί να οδηγήσει στην αθώωση ή καταδίκη κάποιου ατόμου; Φυσικά όχι!

Όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε., εκτός της Κύπρου, διαθέτουν στο δικαϊκό τους σύστημα διαδικασία επανανοίγματος υποθέσεων. Στην Κύπρο, ακόμη, υπάρχει το Πρωτόκολλο 7 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που κυρώθηκε το 2000 και προβλέπει αυτήν την διαδικασία, αλλά η Κυβέρνηση και η Βουλή το αγνοούν. (4) Είναι επιτρεπτό ένας δικαστής να γνωρίζει ότι έχει κάποια σχέση με την υπόθεση ή τους διαδίκους ή τους δικηγόρους τους και να μην εξαιρείται; Φυσικά όχι!

Όταν λέμε η δικαιοσύνη θα πρέπει να φαίνεται ότι απονέμεται δίκαια, σημαίνει ότι κανένας διάδικος δεν θα πρέπει να μπορεί να ισχυριστεί μετά την απόφαση ότι η υπόθεσή του χάθηκε, λόγω της σχέσης του δικαστηρίου με τους διαδίκους ή των άλλων παραγόντων. (5) Είναι επιτρεπτό το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου να μην ενεργοποιεί τις συμφυείς εξουσίες του για να δίδει λύσεις εκεί που πρέπει, σύμφωνα με το συμφέρον της Δικαιοσύνης; Φυσικά όχι!

Στην Αγγλία, όταν υπήρχαν θέματα τέτοια που άπτονταν της ορθής απονομής της δικαιοσύνης και των συμφυών εξουσιών του δικαστηρίου, η ανώτατη δικαστική τους Αρχή παρέμβαινε, όταν παραβιαζόταν το δικαίωμα της αμεροληψίας ή των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης και διόρθωνε μιαν άδικη κατάσταση, έστω και αν δεν υπήρχε στον νόμο ξεκάθαρη ρύθμιση. Σήμερα, στην Αγγλία το όλο αυτό θέμα ρυθμίζεται με νόμο.

Στην Κύπρο, γιατί η ανώτατη δικαστική Αρχή, το Ανώτατο Δικαστήριο, πάντα, εκτός σε μια περίπτωση, νίπτει τας χείρας του και δεν μπορεί να επανανοίξει μια τελεσίδικη υπόθεση, όταν υπάρχει καταφανής αδικία ή παραβίαση των αρχών της φυσικής δικαιοσύνης; Γιατί η Κυβέρνηση και η Βουλή δεν ρυθμίζουν το θέμα με νόμο;

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Οι ωφέλειες του θεσμού των ενόρκων

Η εισαγωγή του θεσμού των ενόρκων στην Κύπρο, παρά τις οποιεσδήποτε δυσκολίες, είναι πλέον μονόδρομος. Τα καλά είναι πολύ περισσότερα από τα λίγα κακά. Στην πράξη, οι ένορκοι εμποδίζουν το κράτος από του να επηρεάζει προς όφελός του την ορθή απονομή της δικαιοσύνης, ιδιαίτερα σε υποθέσεις που έχουν άμεση πολιτική σημασία. Οι ένορκοι εμποδίζουν τους δικαστές εις το να επιβάλλουν τις απόψεις της κοινωνικής τάξης απ’ όπου προέρχονται ή στην οποία ενσωματώνονται.

Οι ένορκοι εμποδίζουν τη δημιουργία σχέσης μεταξύ δικαστών και Αστυνομίας. Οι ένορκοι εμποδίζουν τη δημιουργία σχέσης μεταξύ δικαστών και εισαγγελέων ή δικηγόρων. Οι ένορκοι εμποδίζουν τη δημιουργία σχέσης μεταξύ πολιτών και δικαστών. Οι ένορκοι εμποδίζουν τη δημιουργία σχέσης μεταξύ δικαστών και μεγάλων οικονομικών οργανισμών ή επιχειρήσεων ή κομμάτων ή πολιτικών.

Λέγοντας «σχέση», πιο πάνω, εννοώ αυτήν που φθάνει στον βαθμό να έχει επιρροή. Οι ένορκοι είναι, λοιπόν, εκ των πραγμάτων οι φυσικοί φρουροί μιας σύγχρονης και δημοκρατικής πολιτείας και είναι το μέτρο που ισορροπεί την κανονική πορεία του κράτους, αφού η διαφθορά, οι ανισότητες και η παράβαση των δικαιωμάτων των πολιτών εκμηδενίζονται.

Επιπλέον, ο θεσμός των ενόρκων από μόνος του, εκπαιδεύει τους πολίτες που συμμετέχουν στην εκδίκαση των υποθέσεων να γίνονται πιο νομιμόφρονες και πιο απαιτητικοί στην τήρηση των νόμων και της τάξης, με πολλαπλάσια καλά στην πολιτεία και στην κοινωνία γενικότερα. Το επιχείρημα ότι η Κύπρος είναι μικρό κράτος με μικρό αριθμητικά λαό, έχει λήξει. Η Μάλτα με 300.000 κατοίκους λειτουργεί επιτυχημένα το σύστημα ενόρκων στη Δικαιοσύνη και κλείνει τα στόματα όλων αυτών που εναντιώνονται στην αναγνώριση του δικαιώματος αυτού των πολιτών της Κύπρου να συμμετάσχουν στην απονομή της δικαιοσύνης.

Ήρθε, πιστεύω, η ώρα να εισαχθεί η δημοκρατία στη Δικαιοσύνη, με την υιοθέτηση του συστήματος ενόρκων. Ο λαός της Κύπρου [ο πιο ταλαιπωρημένος λαός απ' όλους τους λαούς, αλλά με σπουδαία ιστορία και συνεισφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό], δικαιούται να γευθεί αυτό το δικαίωμα, να συμμετάσχει στην απονομή της δικαιοσύνης του τόπου του. Είναι, πλέον, μεγάλη αδικία η Κυβέρνηση και η Βουλή να εμποδίζουν, για άγνωστους λόγους, τη συμμετοχή των πολιτών στη Δικαιοσύνη. Αυτή είναι η κύρια απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Δικαιοσύνη: ΝΑ ΕΙΣΑΧΘΕΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!

Σωτήρης Δράκος - Δικηγόρος, Λέκτορας του Συνταγματικού Δικαίου στο Frederick University

(Δημοσιευθηκε στον Φιλελεύθερο 25/01/19)