Εφαρμογή Προτύπων για την Προστασία του Περιβάλλοντος από τα Ηλεκτρονικά Απόβλητα

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου, είναι μια σημαντική υπενθύμιση της ανάγκης για ενεργό συμμετοχή όλων των κρατών στις προσπάθειες αποκατάστασης των οικοσυστημάτων. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καλεί τα κράτη να δράσουν δυναμικά προς αυτή την κατεύθυνση. Σημαντική είναι η συμβολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (CENELEC) και του Διεθνούς Οργανισμού Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (IEC), οι οποίοι παρέχουν τα απαραίτητα εργαλεία, πρότυπα και κατευθυντήριες οδηγίες για την προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στις βιομηχανίες.

Ένα σοβαρό ζήτημα είναι τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), όπως είναι οι υπολογιστές, τα τηλέφωνα, οι φορτιστές και άλλες συσκευές, τα οποία, όταν φτάσουν στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους, γίνονται επικίνδυνα για το περιβάλλον ως απόβλητα. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και οι καταναλωτές αναβαθμίζουν τις συσκευές τους συχνότερα, η ποσότητα των ΑΗΗΕ αυξάνεται συνεχώς, με την ποσότητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΗΗΕ) που διατέθηκε στην αγορά της ΕΕ να αυξάνεται από 7,6 εκατομμύρια τόνους το 2012 σε 13,5 εκατομμύρια τόνους το 2021.

Για την αποδοτική διαχείριση των ΑΗΗΕ, η CENELEC, σε συνεργασία με την IEC, έχει αναπτύξει αρκετά πρότυπα που προωθούν την κυκλική οικονομία και την αποδοτική χρήση των πόρων. Η ευρωπαϊκή τεχνική επιτροπή τυποποίησης CLC/TC 111X - Environment και η αντίστοιχη τεχνική επιτροπή τυποποίησης IEC/TC 111 έχουν αναπτύξει πρότυπα για τη μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων των ηλεκτροτεχνικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον.

Για παράδειγμα, η δέσμη προτύπων CYS EN 50625 και το πρότυπο CYS EN 50614:2020 περιλαμβάνουν λεπτομερείς απαιτήσεις για τη διαχείριση των ΑΗΗΕ. Τα πρότυπα της δέσμης CYS EN 50625 περιλαμβάνουν οδηγίες για τη συλλογή, τη μεταφορά, την αποθήκευση, τη διαλογή, την επεξεργασία και την ανακύκλωση των ΑΗΗΕ, με σκοπό την ανακύκλωση πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Το πρότυπο CYS EN 50614:2020 καθορίζει τους τρόπους απομάκρυνσης των τοξικών ουσιών από τα ΑΗΗΕ, με στόχο την προστασία των εργαζομένων και του περιβάλλοντος από επιβλαβείς επιπτώσεις.

Όλα τα προϊόντα επηρεάζουν το περιβάλλον κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων του κύκλου ζωής τους. Για τη μείωση αυτών των επιπτώσεων, είναι απαραίτητο να γίνεται ένας σχεδιασμός φιλικός προς το περιβάλλον από το αρχικό στάδιο σχεδίασης και ανάπτυξης. Το πρότυπο CYS EN IEC 62430:2019 καθορίζει έναν περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένο σχεδιασμό (environmentally conscious design - ECD) για όλα τα προϊόντα ΗΗΕ, λαμβάνοντας υπόψη ποια υλικά χρησιμοποιούνται, την ποσότητα ενέργειας που καταναλώνεται για την κατασκευή τους, καθώς και το ποσοστό ανακύκλωσης τους.

Πρότυπα όπως αυτά της δέσμης CYS EN 62321, καθώς και το πρότυπο CYS EN IEC 62474:2019(+A1:2021), αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για τον έλεγχο, την αξιολόγηση και τη δήλωση χημικών ουσιών και υλικών σε ΗΗΕ. Πιο συγκεκριμένα, τα πρότυπα της δέσμης CYS EN 62321 παρέχουν τη μέθοδο για την ανίχνευση και τον περιορισμό της ύπαρξης συγκεκριμένων χημικών ουσιών σε ΗΗΕ (π.χ. μόλυβδο, κάδμιο, και υδράργυρο ). Το πρότυπο CYS EN IEC 62474:2019(+A1:2021) καθορίζει τις απαιτήσεις για την αναφορά ουσιών και υλικών που περιλαμβάνονται σε ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά προϊόντα. Αυτό διευκολύνει την ανταλλαγή και την επεξεργασία πληροφοριών μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων, ορίζοντας μια κοινή μορφή δεδομένων.

Τα πρότυπα αυτά υποστηρίζουν τις Ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές Οδηγίες που σχετίζονται με την ηλεκτροτεχνολογία (οικολογικού σχεδιασμού, ΑΗΗΕ, RoHS κ.ά.) και προορίζονται για εφαρμογή από κατασκευαστές, προμηθευτές, φορείς επεξεργασίας και ανακύκλωσης,  καθώς και φορείς ελέγχου, αξιολόγησης και πιστοποίησης. Η εφαρμογή των προτύπων αυτών μπορεί να αξιοποιηθεί από τους εμπλεκομένους φορείς των κρατών για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ΑΗΗΕ. Σε αναδυόμενες οικονομίες, όπου ενδέχεται να μην υπάρχει ακόμη επαρκής υποδομή ή γνώση για τη διαχείριση των αποβλήτων, τα πρότυπα αυτά μπορούν να βοηθήσουν παρέχοντας τεχνική υποστήριξη και καθοδήγηση για τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων. Σε πιο ώριμες αγορές, όπου η υποδομή και οι γνώσεις είναι πιο ανεπτυγμένες, τα πρότυπα μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση των πολιτικών και κανονιστικών πλαισίων για την εφαρμογή υπεύθυνων πρακτικών διαχείρισης των αποβλήτων.

Ο Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης (CYS) αποτελεί τον εθνικό φορέα τυποποίησης στην Κύπρο και παρέχει στους/στις ενδιαφερόμενους/ες τη δυνατότητα να προμηθευτούν και να μελετήσουν τα πιο πάνω πρότυπα μέσω του Κέντρου Πληροφόρησης και Εξυπηρέτησης του CYS.

*Ο Κωνσταντίνος Ζαού είναι Λειτουργός Τυποποίησης στον Κυπριακό Οργανισμό Τυποποίησης.