Είμαστε σε σωστή τροχιά για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας;

Για επίτευξη του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας μέχρι 1,5οC, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά 43% έως το 2030 και κατά 84% έως το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019, ενώ θα πρέπει να επιτευχθούν παγκόσμιες καθαρές μηδενικές εκπομπές στις αρχές της δεκαετίας του 2050[1]. Η κλιματική αλλαγή έχει ευρείες επιπτώσεις στον κοινωνικό-οικονομικό ιστό και τα οικοσυστήματα της Ευρώπης, ενώ η περιοχή θερμαίνεται με διπλάσιους ρυθμούς από τον παγκόσμιο μέσο όρο από τη δεκαετία του 1980[2].

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι το «σχεδιάγραμμα» για μια ολοκληρωμένη αλλαγή που θα καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη παγκοσμίως κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050.

Με τη δέσμη μέτρων "Fit for 55" που εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες, οι πολιτικές της Ένωσης είναι πλέον ευθυγραμμισμένες με τον επικαιροποιημένο στόχο για το 2030 που έχει τεθεί στον Ευρωπαϊκό Νομοθέτημα για το Κλίμα, δηλαδή τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ σε τουλάχιστον 55% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030.

Τα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) αποτελούν το κύριο εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού πολιτικής για τα Κράτη Μέλη, όπου περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο σκοπεύουν να επιτύχουν τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους για το έτος 2030, καθώς και να παραμείνουν σε τροχιά επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας και ανθεκτικότητας έως το 2050.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ IDEOPSIS

Τα υφιστάμενα ΕΣΕΚ αντικατοπτρίζουν στόχους του παρελθόντος, πριν η ΕΕ αυξήσει τις κλιματικές της φιλοδοξίες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Για πρώτη φορά, τον Μάρτιο του 2023 τα Κράτη Μέλη ανέφεραν την πρόοδό τους όσον αφορά την εφαρμογή των ΕΣΕΚ για την περίοδο 2021-2030. Η εν λόγω υποβολή εκθέσεων περιλάμβανε την πρόοδο ως προς τις πέντε διαστάσεις της ενεργειακής ένωσης: απεξάρτηση από τον άνθρακα, ενεργειακή απόδοση, ενεργειακή ασφάλεια, εσωτερική αγορά ενέργειας και έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα.

Με βάση την ανάλυση του Μάρτιου του 2023, λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες πολιτικές και τα μέτρα των Κρατών Μελών, οι προβλέψεις σε επίπεδο ΕΕ αποκαλύπτουν ένα κενό 15 ποσοστιαίων μονάδων όσον αφορά τον στόχο της ΕΕ για μείωση των εκπομπών κατά 55% το 2030. Ωστόσο, με τη συμπερίληψη πρόσθετων πολιτικών και μέτρων, το χάσμα αυτό μειώνεται σε 5 ποσοστιαίες μονάδες. Παρά την πρόοδο αυτή, τα κράτη μέλη της ΕΕ καλούνται ακόμη να εφαρμόσουν περαιτέρω μέτρα μετριασμού.

Τα κράτη μέλη βρίσκονται επί του παρόντος στη διαδικασία επικαιροποίησης των ΕΣΕΚ τους ενόψει της φιλοδοξίας της κλιματικής ουδετερότητας. Από την αξιολόγηση της Επιτροπής των προσχεδίων των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ που υποβλήθηκαν τον Ιούνιο του 2023, προέκυψαν τα ακόλουθα:

• Οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το 2030 εκτιμάται ότι θα είναι 51% χαμηλότερες από ό,τι το 1990, 4% ποσοστιαίες μονάδες λιγότερες από τον στόχο του 55%.

• Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσε να φθάσει μεταξύ 38,6% και 39,3% το 2030 σε επίπεδο Ένωσης. Αυτό είναι χαμηλότερο από τον δεσμευτικό στόχο του 42,5% με τη συλλογική προσπάθεια για την επίτευξη στόχου 45%.

• Όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, η τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 σε επίπεδο Ένωσης θα μπορούσε να φθάσει τα 814,3 Mtoe. Αυτό είναι υψηλότερο από τον στόχο των 763 Mtoe.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ IDEOPSIS

Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ υποδηλώνουν μια θετική πρόοδο, ωστόσο υπάρχουν κενά φιλοδοξίας για την επίτευξη των πρόσφατα ενισχυμένων στόχων. Η πορεία που περιγράφεται στα προσχέδια αναμένεται να απέχει από την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Για να επιτευχθεί ο φιλόδοξος αυτός στόχος, απαιτείται πρόσθετη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά περίπου 1.600 εκατομμύρια τόνους, το οποίο αντιστοιχεί σε ένα κενό 34% ποσοστιαίων μονάδων.

Το πρώτο ΕΣΕΚ της Κύπρου, υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020 και προδιάγραφε σενάρια με μέτρα και πολιτικές τα οποία αναγνωρίσθηκαν ως βέλτιστα για την επίτευξη των στόχων που βρίσκονταν τότε σε ισχύ.

Στη βάση πρόσφατων εθνικών απογραφών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που έγινε τον Μάρτιο 2023 για το έτος 2021, το πρώτο έτος της περιόδου εφαρμογής του ΕΣΕΚ, διαπιστώθηκε ότι οι πραγματικές εκπομπές υπερβαίνουν τη σχετική κατανομή για το 2021 όπως αυτή προβλέφθηκε στο ΕΣΕΚ. Η απόκλιση αυτή αξιολογήθηκε ότι οφείλεται στην μη υλοποίηση αποτελεσματικών πολιτικών και μέτρων και ειδικότερα στους τομείς των μεταφορών και διαχείρισης αποβλήτων.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η Κύπρος επιπρόσθετα έχει να αντιμετωπίσει νέο στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 32% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Όπως αναφέρει το προσχέδιο επικαιροποίησης του ΕΣΕΚ του Ιουλίου 2023, εάν υλοποιηθούν όλα τα προγραμματιζόμενα έργα καθώς και επιπρόσθετες πολιτικές, θα προκύψει 23% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αντί 32%.

*Ανώτερη Εμπειρογνώμονας Ενεργειακής Πολιτικής και Κλιματικής Αλλαγής, ideopsis ltd