Οι Κίνδυνοι από την Υπερβολική Αυτοπεποίθηση (Overconfidence)

Η προκατάληψη της υπερβολικής αυτοπεποίθησης είναι η τάση να έχουμε μια λανθασμένη και παραπλανητική εκτίμηση των ικανοτήτων, της νοημοσύνης ή του ταλέντου μας. Εν ολίγοις, πρόκειται για μια εγωιστική πεποίθηση ότι είμαστε καλύτεροι από ό,τι είμαστε στην πραγματικότητα.

Ήδη από το 1973 σε μελέτη του Wortman και των συνεργατών του βρέθηκε ότι η άποψη πως οι επιτυχίες είναι αποτέλεσμα προσωπικών ικανοτήτων, ενώ οι αποτυχίες οφείλονται σε εξωτερικά ζητήματα, όπως η κακή τύχη, είναι κοινή παραδοχή. Πάμπολλες μελέτες έδειξαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγχουν καταστάσεις που διέπονται σε μεγάλο βαθμό από την τύχη, υπερεκτιμούν την πιθανότητα ευνοϊκών αποτελεσμάτων ως αποτέλεσμα των ενεργειών τους και αξιολογούν τον εαυτό τους ως ανώτερο του μέσου όρου. Φυσικά η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Οι περισσότεροι από εμάς ανήκουμε στον μέσο όρο και ελάχιστοι ξεφεύγουν από αυτόν. Στις σχετικές έρευνες βρέθηκαν ενδιαφέροντα ποσοστά: Περισσότερο από το 40% των μηχανικών πίστευαν ότι η δουλειά τους συγκαταλέγεται στο κορυφαίο 5% των συναδέλφων τους (Zenger, 1992) και το 94% των καθηγητών πανεπιστημίου θεωρεί ότι η ποιότητα της δουλειάς τους είναι ανώτερη του μέσου όρου (Cross, 1977).

Το μη-φυσιολογικό επίπεδο υπερβολικής αυτοπεποίθησης συνδέεται άμεσα με την αποτυχία γιατί παρεμβάλλεται στην ορθή αξιολόγηση των αδυναμιών, και των κινδύνων ενός νέου εγχειρήματος. Στον χώρο των επιχειρήσεων η υπερβολική αυτοπεποίθηση οδηγεί στην υποτίμηση σημαντικών παραγόντων όπως οι συνθήκες της αγοράς και οδηγεί σε ανεπαρκή σχεδιασμό υλοποίησης.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ MANAGEMENT & LEADERSHIP

Η υπερβολική αυτοπεποίθηση είναι μια επικίνδυνη προκατάληψη λήψης αποφάσεων που οδηγεί τους ανθρώπους να υποτιμούν τις δικές τους αδυναμίες και να αναλαμβάνουν δυσανάλογα υψηλούς κινδύνους. Η υπερβολική αυτοπεποίθηση κατατάσσεται ερευνητικά σε 3 βασικούς τύπους: ο τύπος της υπερεκτίμησης σύμφωνα με τον οποίο υπερεκτιμούμε τις δυνατότητές μας, οτύπος της υπερκατάταξης σύμφωνα με τον οποίο κατατάσσουμε τον εαυτό μας ως ανώτερο του μέσου όρου και ο τύπος της υπερακρίβειας σύμφωνα με τον οποίο είμαστε υπερβολικά σίγουροι για την ακρίβεια των γνώσεων ή των πεποιθήσεών μας. Εξαιτίας της υπερβολικής αυτοπεποίθησης είναι πιθανό να οδηγηθούμε στις κάτωθι διαστρεβλώσεις που δημιουργούν εμπόδια στη διαδικασία λήψης ορθών αποφάσεων.

α. Υπερεκτίμηση πραγματικής ικανότητας: όταν κάποιος αξιολογεί την προσωπική του απόδοση ως υψηλότερη από ό,τι είναι αντικειμενικά. Η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους καλύτερο από τον μέσο όρο. Στις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις, αυτό μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα, επειδή συνήθως οδηγεί στην ανάληψη υπερβολικού ρίσκου. Στην καθημερινή ζωή θα δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις και θα υποδαυλίσει την ομαδικότητα.

β. Ψευδαίσθηση του ελέγχου: Η προκατάληψη της ψευδαίσθησης του ελέγχου εμφανίζεται όταν οι άνθρωποι νομίζουν ότι έχουν τον έλεγχο μιας κατάστασης, ενώ στην πραγματικότητα δεν τον έχουν. Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι πιστεύουν ελέγχουν τα πράγματα καλύτερα από ό,τι ισχύει στην πραγματικότητα. Η αποτυχία ακριβούς εκτίμησης του κινδύνου οδηγεί σε αποτυχία επαρκούς διαχείρισης του κινδύνου.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ SOFT SKILLS

γ. Υποεκτίμηση του απαιτούμενου χρόνου: πρόκειται για μια άλλη πτυχή της υπερβολικής αυτοπεποίθησης. Ένα παράδειγμα αυτού είναι όταν οι άνθρωποι υπερεκτιμούν πόσο γρήγορα μπορούν να ολοκληρώσουν ένα έργο και υποτιμούν τους απρόβλεπτους παράγοντες και τις προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν. Ειδικά για τις περίπλοκες εργασίες, οι επιχειρηματίες υποτιμούν διαρκώς πόσο χρόνο θα χρειαστεί ένα έργο για να ολοκληρωθεί. Ομοίως, οι επενδυτές συχνά υποτιμούν πόσος χρόνος μπορεί να χρειαστεί για να αποδώσει μια επένδυση.

δ. Επίδραση του ευσεβούς πόθου: Το φαινόμενο παρατηρείται όταν οι άνθρωποι υπερεκτιμούν τις πιθανότητες να συμβεί κάτι απλώς και μόνο επειδή το αποτέλεσμα είναι επιθυμητό, χωρίς να αξιολογούν ορθολογικά όλες τις ενδείξεις. Έχουν την αίσθηση ότι ένα αποτέλεσμα είναι πιο πιθανό μόνο και μόνο επειδή αυτό είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Επειδή η προκατάληψη της υπερβολικής εμπιστοσύνης λειτουργεί σε ασυνείδητο επίπεδο, είναι δύσκολο να εξαλειφθεί πλήρως. Ωστόσο, υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να την ελέγξετε. Φανταστείτε ότι η απόφασή που πήρατε σας οδήγησε σε ένα αρνητικό αποτέλεσμα και εργαστείτε προς τα πίσω, σκεπτόμενοι όλους τους πιθανούς λόγους για τους οποίους μπορεί να συνέβη αυτό. Έτσι θα μπορέσετε να προβλέψετε τους κινδύνους και να είστε καλύτερα προετοιμασμένοι για αρνητικά αποτελέσματα. Ζητήστε ανατροφοδότηση από τους άλλους ακόμα κι αν θεωρείτε ότι η λύση που έχετε σκεφτεί είναι η καλύτερη. 

Το να ακούτε τις απόψεις άλλων ανθρώπων, είτε πρόκειται για μέλη της οικογένειας είτε για συναδέλφους, μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τους τομείς στους οποίους χρειάζεστε βελτίωση και να μειώσετε τις πιθανότητες να υποκύψετε στην προκατάληψη της υπερβολικής αυτοπεποίθησης. Αντί να φοβάστε τα λάθη, προσπαθήστε να μάθετε από αυτά. Όταν μια απόφαση δεν εξελίσσεται όπως ελπίζατε, σκεφτείτε τι θα μπορούσατε να είχατε αποφύγει ή σε ποιους τομείς μπορείτε να τα καταφέρετε καλύτερα. Αυτό θα σας οδηγήσει σε σοφότερες αποφάσεις και θα σας προστατέψει από την υπεραισιοδοξία.