Οι Πρόσφατες Προτάσεις της ΕΕ για πιο Οικολογικές Εμπορευματικές Μεταφορές

Με έμφαση στη βελτίωση της αποδοτικότητας των μεταφορών και στην παροχή κινήτρων για πράσινη μετάβαση, παράλληλα με την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, η νομοθεσία της ΕΕ θεσπίζει νέους κανόνες που άπτονται σημαντικών ζητημάτων σε όλο τον κλάδο.

Στις 11 Ιουλίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την πολυαναμενόμενη δέσμη μέτρων για την πράσινη μετάβαση στις εμπορευματικές μεταφορές, με στόχο τη σημαντική μείωση των εκπομπών τους στο ευρύτερο πλαίσιο που έχει θέσει εδώ και χρόνια η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ο στόχος που έχει τεθεί σε αυτή είναι να μειωθούν οι εκπομπές των εμπορευματικών μεταφορών κατά 90% μέχρι το 2050.

Για να επιτευχθεί αυτός ο εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος, προτάθηκαν πρόσφατα τρία νομοθετήματα για πιο βιώσιμες εμπορευματικές μεταφορές, τα οποία φιλοδοξούν να βελτιώσουν την αποδοτικότητα των σιδηροδρόμων, να προσφέρουν ισχυρότερα κίνητρα για φορτηγά με χαμηλές εκπομπές ρύπων και να παράσχουν καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στις εμπορευματικές μεταφορές.

Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται σε μια συνεκτική στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα που άπτεται διαφόρων παραμέτρων στις μεταφορές, προωθώντας την ηλεκτροκίνηση αλλά και τα εναλλακτικά καύσιμα και γενικά δίνοντας έμφαση στην αποδοτικότερη λειτουργία όλων των εμπλεκόμενων μερών στις μετακινήσεις παντός είδους.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Αποδοτικότερη χρήση της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων

Με δεδομένο ότι η κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών είναι δαπανηρή και σε πολλές χώρες έχει φτάσει το μέγιστο όριο ανάπτυξής της, το ζητούμενο είναι πώς θα βελτιστοποιηθεί η χρήση τους και μάλιστα με ενιαίο και συντονισμένο τρόπο σε όλη την ΕΕ. Η αύξηση της χωρητικότητας των εμπορευματικών μεταφορών με σιδηρόδρομο θα ωφελήσει όχι μόνο σε περιβαλλοντικό επίπεδο αλλά και σε οικονομικό, αφού θα οδηγήσει σε καλύτερες διασυνοριακές υπηρεσίες, συχνότερες συνδέσεις και χαμηλότερο κόστος ανά δρομολόγιο.

Οι ισχύοντες κανόνες για τη διαχείριση της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων αποφασίζονται ετησίως σε εθνικό επίπεδο, κάτι που δεν ευνοεί τη διασυνοριακή κυκλοφορία, η οποία αφορά το 50% των μεταφορών. Επομένως, η εν λόγω πρόταση Κανονισμού δεν ικανοποιεί μόνο τον άμεσο στόχο της βελτίωσης της βιωσιμότητας των σιδηροδρομικών μεταφορών, αλλά και την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, καταργώντας την υφιστάμενη Οδηγία 2012/34/ΕΕ και τον Κανονισμό 913/2010 με ένα πιο ευέλικτο και αποτελεσματικό πλαίσιο που θα αυξήσει εκτός των άλλων την αξιοπιστία και την ακρίβεια στο δίκτυο.

Η σιδηροδρομική χωρητικότητα θα βελτιωθεί μέσω καλύτερων διαδικασιών σχεδιασμού και κατανομής αλλά και οργανωμένου διασυνοριακού συντονισμού. Ο προτεινόμενος Κανονισμός εισάγει μια ολοκληρωμένη φάση σχεδιασμού χωρητικότητας, κατά την οποία οι διαχειριστές των υποδομών θα μπορούν να ενεργούν προληπτικά, προβλέποντας τη χωρητικότητα για διαφορετικά τμήματα της σιδηροδρομικής αγοράς, διαφορετικά προφίλ αμαξοστοιχιών και διαφορετικές ευέλικτες μεθόδους κατανομής, αντί να βασίζονται σε μια προσέγγιση που εξαρτάται αποκλειστικά από τη ζήτηση.

Αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι η χωρητικότητα κατανέμεται κυρίως κατά τη διάρκεια της ετήσιας διαδικασίας καθορισμού του χρονοδιαγράμματος και για επιπρόσθετα μεμονωμένα δρομολόγια τρένων που εξυπηρετούν ανάγκες μεταφοράς σε σύντομο χρονικό διάστημα, η χωρητικότητα μπορεί να διατεθεί κατόπιν ad hoc αιτημάτων μόνο εάν υπάρχει διαθέσιμη πλεονάζουσα χωρητικότητα. Οι νέοι κανόνες θα επιτρέψουν τον προγραμματισμό τακτικών δρομολογίων τρένων πέραν της περιόδου που καλύπτεται από το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας μέσω κυλιόμενου προγραμματισμού, ώστε οι επιχειρήσεις μεταφορών να αποφασίζουν για τη βέλτιστη χωρητικότητα μόλις ξεκαθαρίσουν οι ανάγκες τους. Περαιτέρω, θα αποθαρρυνθεί η κατάχρηση στη διαδικασία κατανομής, κάτι που θα μειώσει τον αριθμό των αλλαγών στα προγραμματισμένα δρομολόγια.

Τα νέα κίνητρα για τη χρήση φορτηγών χαμηλών εκπομπών

Περισσότερο από το 50% των εμπορευματικών μεταφορών στην ΕΕ γίνεται οδικώς σύμφωνα με στοιχεία του 2020 και οι μεταφορές αυτές συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οξειδίων του αζώτου και άλλων ατμοσφαιρικών ρύπων. Η ισχύουσα Οδηγία για τα βάρη και τις διαστάσεις των φορτηγών καθορίζει το μέγιστο μήκος, πλάτος και ύψος βάρους για τα βαρέα οχήματα, όμως η πρόταση Κανονισμού αναθεωρεί τους κανόνες αυτούς, ώστε να επιτρέπεται πρόσθετο βάρος για οχήματα που χρησιμοποιούν τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ MANAGEMENT AND LEADERSHIP

Η πρόταση Κανονισμού δεν ικανοποιεί μόνο τον άμεσο στόχο της βελτίωσης της βιωσιμότητας των σιδηροδρομικών μεταφορών, αλλά και την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς

Αυτή η καινοτομία έχει δύο στόχους. Αφενός να εξασφαλίσει τα συμφέροντα των μεταφορέων που χρησιμοποιούν φορτηγά με τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών, δεδομένου ότι αυτές οι τεχνολογίες λόγω της μπαταρίας τους έχουν βάρος που μειώνει το ωφέλιμο φορτίο. Αφετέρου θα αποτελέσει κίνητρο για την υιοθέτηση καθαρότερων οχημάτων και τεχνολογιών, καθώς, μόλις η τεχνολογία αναπτυχθεί και τα συστήματα μηδενικών εκπομπών γίνουν ελαφρύτερα, τα οχήματα αυτά θα επωφεληθούν από πρόσθετο ωφέλιμο φορτίο σε σύγκριση με τα συμβατικά φορτηγά.

Πιο συγκεκριμένα, η Οδηγία 96/53/ΕΚ για τα βάρη και τις διαστάσεις καθορίζει τα μέγιστα επιτρεπόμενα βάρη και διαστάσεις (μήκος, πλάτος, ύψος) για τα βαρέα οχήματα που κυκλοφορούν στους δρόμους της ΕΕ. Τα κοινά πρότυπα που καθορίζονται από την Οδηγία αποσκοπούν κυρίως στη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και του θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης οδικών μεταφορών εντός της ενιαίας αγοράς, ενώ επίσης βελτιώνουν την οδική ασφάλεια και αποτρέπουν την πρόκληση ζημιών στις οδικές υποδομές. Η Οδηγία υποστηρίζει επίσης την ανάπτυξη οχημάτων με μηδενικές εκπομπές ρύπων και ενεργειακά αποδοτικών λύσεων, όπως οι αεροδυναμικές καμπίνες, και διευκολύνει τις συνδυασμένες μεταφορές.

Ωστόσο, έχει γίνει πλέον σαφές ότι η εν λόγω Οδηγία, ενώ είναι αποτελεσματική όσον αφορά την προώθηση της οδικής ασφάλειας, την προστασία των οδικών υποδομών και τη διευκόλυνση της χρήσης οδικών οχημάτων στις συνδυασμένες μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων, δεν επαρκεί για την εξασφάλιση θεμιτού ανταγωνισμού και την ενθάρρυνση της χρήσης τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών και εξοικονόμησης ενέργειας. Το συμπέρασμα της αξιολόγησης της Οδηγίας ήταν ότι τα κίνητρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οδικών μεταφορών και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ήταν ανεπαρκή και δεν αντανακλούσαν τις πρακτικές επιπτώσεις της χρήσης νέων τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών, οι οποίες είναι βαρύτερες και καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο από τις τεχνολογίες με κινητήρες εσωτερικής καύσης.

Υπό αυτό το πρίσμα, η πρόταση Κανονισμού επικεντρώνεται στις περιβαλλοντικές επιδόσεις των οδικών εμπορευματικών μεταφορών, επιτρέποντας επιπλέον βάρος και μήκος για τα βαρέα οχήματα με μηδενικές εκπομπές. Ειδικότερα, ένα φορτηγό 40 τόνων θα αυξήσει το επιτρεπτό βάρος φορτίου σε 4 τόνους επιπλέον, ενώ στα φορτηγά που κινούνται με υδρογόνο θα επιτραπεί μεγαλύτερο μήκος. Επιπλέον, θα αποσαφηνιστούν οι κανόνες για τις διασυνοριακές μεταφορές, με τις αποκλίνουσες εθνικές ερμηνείες και πρακτικές ελέγχου να εξαλείφονται.

Δεδομένου ότι η επιβολή των κανόνων για τις οδικές μεταφορές αποτελεί κυρίως ευθύνη των κρατών-μελών, στόχος είναι να εξασφαλιστεί η συνοχή και η αποτελεσματικότητα των ελέγχων σε ολόκληρη την ΕΕ, με τον Κανονισμό να καθορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις για τον αριθμό και τα είδη των ελέγχων που πρέπει να διενεργούνται. Ο Κανονισμός για τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (Κανονισμός 1315/2013 – ΔΕΔ-Μ) καθιστά υποχρεωτική την εγκατάσταση μηχανισμού ζύγισης στις οδικές υποδομές για το δίκτυο ΔΕΔ-Μ. Για τη στόχευση των ελέγχων σε υπερφορτωμένα οχήματα, η αναθεώρηση επιτρέπει τη χρήση συστημάτων ζύγισης εν κινήσει για τον εντοπισμό ενός υπερφορτωμένου οχήματος εν κινήσει και την αναγνώρισή του για ενδελεχείς ελέγχους στην άκρη του δρόμου.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Προωθείται η κοινή μεθοδολογική προσέγγιση για τη σύγκριση αποτυπωμάτων άνθρακα, ώστε να καταπολεμηθεί το φαινόμενο του “πράσινου” ξεπλύματος

Η πρόταση Κανονισμού επιτυγχάνει την ισορροπία μεταξύ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την επιβολή των κανόνων και της παροχής στα κράτη-μέλη ευελιξίας για την εισαγωγή πιο φιλόδοξων λύσεων, όπως η άμεση επιβολή των κανόνων μέσω των πιστοποιημένων συστημάτων ζύγισης εν κινήσει. Έτσι, θα μπορέσει να καταργηθεί η ανάγκη για φυσικούς οδικούς ελέγχους, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τον προσδιορισμό των παραβάσεων και των προστίμων.

H κοινή μεθοδολογική προσέγγιση CountEmissionEU

Παρά το γεγονός ότι οι εμπορευματικές μεταφορές αποτελούν σημαντική πηγή εκπομπών CO2 στην ΕΕ, δεν υπάρχει τυποποιημένο πλαίσιο για τον υπολογισμό των εκπομπών αυτών. Πρόκειται για μια έλλειψη τυποποίησης που μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις στα αποτελέσματα και κατ’ επέκταση σε «πράσινο ξέπλυμα». Για να καλυφθεί το κενό αυτό, προωθείται η κοινή μεθοδολογική προσέγγιση για τη σύγκριση αποτυπωμάτων άνθρακα, η οποία θα είναι υποχρεωτική για τις εταιρείες που επιλέγουν να δημοσιεύουν τις εκπομπές τους ή να τις μοιράζονται με τους επιχειρηματικούς τους εταίρους.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

Η προτεινόμενη μεθοδολογία βασίζεται στο πρότυπο ISO/CEN που εγκρίθηκε πρόσφατα για την ποσοτικοποίηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη λειτουργία των αλυσίδων μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων. Τα αξιόπιστα δεδομένα για τις εκπομπές των μεταφορών θα επιτρέψουν στους φορείς εκμετάλλευσης να συγκρίνουν τις υπηρεσίες τους και θα επιτρέψουν στους καταναλωτές να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές όσον αφορά τις επιλογές μεταφοράς και παράδοσης.

Συγκεκριμένα, το CountEmissionsEU θα είναι ένα κοινό πλαίσιο για την ποσοτικοποίηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου μέσω μιας ενιαίας μεθοδολογίας για τον υπολογισμό αυτών των εκπομπών, η οποία θα περιλαμβάνει ένα σύνολο προεπιλεγμένων τιμών για τους υπολογισμούς, καθώς και πρόσθετα πρότυπα για την επαλήθευση των δεδομένων που προκύπτουν και τη χρήση των εργαλείων υπολογισμού, υποστηρίζοντας την ορθή εφαρμογή. 

Αυτό το μεθοδολογικό πλαίσιο δεν ακολουθείται και από αντίστοιχους κανόνες επιβολής, υπό την έννοια ότι δεν ρυθμίζεται το πού πρέπει να χρησιμοποιείται. Ωστόσο, κάθε οντότητα που αποφασίζει να υπολογίσει και να δημοσιοποιήσει πληροφορίες σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από υπηρεσίες μεταφορών, θα πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες του CountEmissions EU. Αυτό εγγυάται ότι τα δεδομένα αυτά είναι ακριβή και συγκρίσιμα για διαφορετικές υπηρεσίες και λειτουργίες μεταφορών.

Η σημασία της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία του κοινού μεθοδολογικού πλαισίου διαφαίνεται στη διαφάνεια που θα επιτευχθεί, έτσι ώστε να είναι εφικτή η σύγκριση δεδομένων. Η μεγαλύτερη αυτή διαφάνεια θα επηρεάσει θετικά τις αποφάσεις των χρηστών των μεταφορών και θα δημιουργήσει κίνητρα για τη χρήση πιο βιώσιμων επιλογών, κάτι που με τη σειρά του θα προωθήσει την καινοτομία και την αλλαγή συμπεριφοράς σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Το μέλλον, λοιπόν, των μεταφορών θα είναι «πράσινο», σε συνάρτηση παράλληλα και με τον στόχο της οδικής ασφάλειας και της αποδοτικότητας. Το επόμενο διάστημα αναμένεται ιδιαίτερα πλούσιο σε νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα αλλάξουν το τοπίο των εμπορευματικών μεταφορών και όχι μόνο.