Οικογενειακές Επιχειρήσεις: Οι 10 Εντολές Επιτυχούς Διαδοχής

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, που κυριαρχούν στον κυπριακό επιχειρηματικό τομέα -αντιπροσωπεύουν το 90% των επιχειρηματικών μονάδων- αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικές στη διάρκεια της κρίσης, αλλά μπορούν να «σβήσουν» μέσα από τη διαδικασία της διαδοχής.

Δυστυχώς η οικογενειακή επιχείρηση παρουσιάζει μια ανησυχητική επιδείνωση σε ό,τι αφορά την επιβίωσή της, τονίζει στον «Π» ο πρύτανης και καθηγητής Επιχειρηματικότητας και Οικογενειακών Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus, Πανίκος Πουτζιουρής.

Μόλις το ένα τρίτο των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνουν τη μεταβατική περίοδο, από τον ιδρυτή (πρώτη γενιά) στη δεύτερη γενιά του ιδιοκτήτη-διευθυντή, και μόνο το ένα τρίτο πάλι αυτών πετυχαίνουν να περάσουν στην επόμενη γενιά, τόνισε.

«Μέχρι την τέταρτη γενιά, μόνο 3-4% των οικογενειακών εταιρειών επιβιώνουν», τονίζει.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν επίσης περισσότερες κρίσεις, σε σχέση με άλλης μορφής εταιρείες, υπογράμμισε ο κ. Πουτζιουρής. Είναι δυνατό να υπάρξουν προβλήματα διαδοχής, λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ αντίζηλων μελών της οικογένειας που επιθυμούν να αναλάβουν την εταιρεία ή έλλειψης ενθουσιασμού από κάποιο νεοφώτιστο μέλος εντός της οικογένειας. Κατά τον ίδιο τρόπο, προσθέτει ότι μπορεί να υπάρχει αντίσταση στην προσχώρηση εξωτερικών τεχνοκρατών ή διευθυντών (άρτια καταρτισμένοι και πολυζητούμενοι στην αγορά) και οι ίδιοι να μην είναι πρόθυμοι να εισέλθουν στην «κλειστή» και παραδοσιακή οικογενειακή εταιρεία.

Κατά ειρωνικό τρόπο, σύμφωνα με τον ίδιο, μερικοί από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην επιτυχία των οικογενειακών επιχειρήσεων μπορεί επίσης να συμβάλλουν στην πτώση τους, όπως είναι οι παραδοσιακές αντιλήψεις, η έλλειψη επαγγελματισμού και η περιορισμένη αξιοκρατία και δυναμικότητα λόγω της οικογενειακής διακυβέρνησης. Η αχίλλειος πτέρνα των ιδρυτών-ηγετών των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι η μη έγκαιρη κατάρτιση ενός πολυδιάστατου σχεδίου διαδοχής που να αγκαλιάζει, να προετοιμάζει και να δίνει τα ηνία στη νέα γενιά, εξηγεί ο κ. Πουτζιουρής.

Οι συγκρούσεις και οι διαμάχες στις οικογενειακές επιχειρήσεις κορυφώνονται κατά την εισδοχή της επομένης γενιάς, ακριβώς λόγω του ότι η οικογένεια βασίζεται στο συναίσθημα, στις αρχές της εμπιστοσύνης, της πιστότητας, της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης, που τα μέλη της φροντίζουν το ένα το άλλο και η διάρκεια των σχέσεων είναι ισόβια ανεξαρτήτως της απόδοσης, σημειώνει.

«Αυτή η οικογενειακή κουλτούρα συγκρούεται με την επιτακτική ανάγκη για την προαγωγή των βέλτιστων επιχειρηματικών πρακτικών που θα ενισχύσει την αναπτυξιακή πορεία».

Για την διαιώνιση της επιτυχίας των οικογενειακών επιχειρήσεων χρειάζεται ένα πολυδιάστατο στρατηγικό σχέδιο για τη διαδοχή από γενιά σε γενιά, δήλωσε ο κ. Πουτζιουρής. «Αυτό εξελίσσεται μεθοδικά, σε βάθος χρόνου μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και εξαρτάται από το μέγεθος και την πολυπλοκότητα της οικογένειας και της επιχειρηματικής δραστηριότητας».

Σεμινάριο: Εργαλειοθήκη για το Σχεδιασμό της Διαδοχής στην Οικογενειακή Επιχείρηση (100% Επιχορηγημένο)

Οι δέκα «χρυσές» εντολές

Ο κ. Πουτζιουρής παραθέτει ορισμένες χρηστικές συμβουλές, τις 10 εντολές, όπως τις αποκαλεί και τις οποίες θα πρέπει να ακολουθούν οι ιδιοκτήτες-διευθυντές οικογενειακών επιχειρήσεων που επιδιώκουν τη διαρκή επιχειρηματική επιτυχία διά μέσου των γενεών για την ομαλή λειτουργία τους και την απόδοση κέρδους. Αναλυτικότερα, θα πρέπει να υπάρχει:

1. Προσδιορισμός του οράματος – στόχους για το μέλλον της επιχείρησης, ελέγχοντας τη συμβατότητά της με της αξίες της ιδιοκτήτριας οικογένειας.

2. Διαμόρφωση στρατηγικού επιχειρησιακού σχεδίου για συνεχή ανάπτυξη κτίζοντας σε καινοτόμες δράσεις που να υποβοηθούν εσωτερικές και εξωτερικές ανοικτές στρατηγικές.

3. Ανάπτυξη εξελισσομένων οργανωτικών δομών και κανάλια επικοινωνίας.

4. Διεύρυνση του διοικητικού συμβουλίου με ανεξάρτητους μη εκτελεστικούς συμβούλους και τη σύσταση υποεπιτροπών που θα υποβοηθούν στην υλοποίηση της στρατηγικής ανάπτυξης στο πλαίσιο του επιχειρησιακού σχεδίου.

5. Ίδρυση «οικογενειακού συμβουλίου μετόχων», που θα συντάξει το «Οικογενειακό Σύνταγμα», ένα πρωτόκολλο συμφωνίας, με σαφείς οδηγίες και κανόνες για μείζον ζητήματα, περί τη ζήση, την εργοδότηση, την ιδιοκτησία, τη χρηματοοικονομική πολιτική, το σχέδιο διαδοχής, την επίλυση των διαμαχών κ.λπ.

6. Η εκπόνηση μιας διαδικασίας προγραμματισμού διαδοχής θα εξασφαλίσει την ομαλή μετάβαση από γενιά σε γενιά, που θα προνοεί ότι η νέα γενιά θα εργαστεί εκτός της οικογενειακής μονάδας για μια εύλογη χρονική περίοδο.

7. Ο χρηματοοικονομικός προγραμματισμός πρέπει να προσβλέπει τη διασφάλιση του απαραίτητου κεφαλαίου για την επιβίωση και την ανάπτυξη της επιχείρησης, καθώς και της ρευστότητας για κάλυψη αναγκών στις περιπτώσεις των αφυπηρετήσεων και πιθανών ρευστοποιήσεων από «παθητικούς» μετόχους.

8. Ο φορολογικός σχεδιασμός είναι σημαντικός έτσι ώστε η οικογένεια και η επιχείρηση να μην υφίστανται την περιττή τριπλή φορολόγηση, απόρροια του εταιρικού αλλά και του φόρου εισοδήματος, καθώς επίσης και τυχόν φόρων μεταβίβασης.

9. Η προαγωγή του επιχειρείν και εκπαίδευση της επόμενης γενιάς είναι απαραίτητο, ιδίως στην περίπτωση που η οικογένεια αναπτύσσεται γρηγορότερα από την επιχείρηση και το «οικογενειακό δέντρο πρέπει να κλαδευτεί».

10. Η δικτύωση μεταξύ των ιδιοκτητών-διευθυντών οικογενειακών επιχειρήσεων είναι ουσιαστική στη σφυρηλάτηση συνεργασιών και στην ανταλλαγή εμπειριών που αφορούν τον προγραμματισμό για τη συνέχιση των οικογενειακών επιχειρήσεων διά μέσου των γενεών.

Τέλος, οι αρχές στις οποίες πρέπει να βασίζεται μια οικογενειακή επιχείρηση για την επιτυχημένη της ανάπτυξη είναι ο σεβασμός, η αγάπη, η ενότητα στην οικογένεια, η επικοινωνία μεταξύ των εταίρων και ο επαγγελματισμός σε όλα τα επίπεδα.

Σεμινάριο: Εργαλειοθήκη για το Σχεδιασμό της Διαδοχής στην Οικογενειακή Επιχείρηση (100% Επιχορηγημένο)

Κρίση και επιβίωση

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Κύπρο ποικίλουν σε σχέση με το μέγεθος, το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς. Είναι παρούσες σε όλες τους τομείς της οικονομίας αλλά τείνουν να συμμετέχουν στις πιο παραδοσιακές δραστηριότητες, που χρησιμοποιούν συγκριτικά μεγάλο εργατικό δυναμικό όπως στην οικοτεχνία και στον αγροτροφοδοτικό τομέα, στην ξενοδοχειακή και επισιτιστική βιομηχανία, καθώς και στο λιανικό και γενικό εμπόριο.

Παρά την πτωτική πορεία των μικροεπιχειρηματικών μονάδων που επλήγησαν κατά την παρατεταμένη πρόσφατη κρίση, κυρίως λόγω της προβληματικής τους χρηματικοοικονομικης δομής (υπέρμετρος δανεισμός στις επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά και στη βάση των νοικοκυριών τους), η οικογενειακή επιχείρηση έχει επιδείξει σχετική ανθεκτικότητα λόγω της αλληλέγγυας στάσης της ιδιοκτήτριας οικογενείας που έδωσε μάχη για την περιφρούρηση του ονόματος της οικογενείας, σχολίασε στον «Π» ο Πανίκος Πουτζιουρής.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις διαπρέπουν σε πολλούς σημαντικούς τομείς, εξηγεί ο κ. Πουτζιουρής, διότι καλλιεργούν το επιχειρηματικό ταλέντο από γενιά σε γενιά και κτίζουν σε αξιόπιστους δεσμούς και μακροχρόνιες σχέσεις. Οι οικογενειακοί επιχειρηματίες υπηρετούν με δέσμευση και περηφάνια στην οικογενειακή παράδοση και την εταιρική ανεξαρτησία.

«Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν την τάση να προσφέρουν με αφοσίωση τα προϊόντα με την εξατομικευμένη υπηρεσία σε ένα πιστό πελατειακό κοινό».Δεν λείπουν και οι προκλήσεις: η καθημερινή επιχειρηματική επιβίωση σε συνδυασμό με περίπλοκες οικογενειακές δυναμικές στη λήψη αποφάσεων.«Δημιουργούνται επιπρόσθετες ανάγκες με διαφορετικούς ρόλους, ιδρυτή – ιδιοκτήτη – διευθυντή – ηγέτη, ο οποίος πρέπει να ισορροπήσει τις προοπτικές μιας οικογενειακής συμμετοχικής και διευθυντικής ομάδας που θα πρέπει να σέβεται τις οικογενειακές ευαισθησίες, παραδοσιακές αξίες αλλά θα πρέπει να διαχειριστεί την αναδυομένη πρόκληση που σχετίζεται με την ανάγκη να προάγει την αλλαγή και τις καινοτομίες σε ένα συνεχές μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό κλίμα», ανέφερε ο κ. Πουτζιουρής.