Ποια επαγγέλματα θα επιβιώσουν και ποια θα εξαφανιστούν από την σαρωτική επέλαση της τεχνολογίας

Το μέλλον στην αγορά εργασίας είναι πιο κοντά απ’ όσο φανταζόμαστε - Προγραμματιστές και μηχανικοί υπολογιστών θα είναι οι νο1 απαραίτητοι εργαζόμενοι

Μέχρι το 2035 όλο και λιγότεροι ανειδίκευτοι εργάτες θα έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας όχι λόγω της ανεργίας, αλλά λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας. Σκεφτείτε ότι σύντομα, εκτός από την κυριαρχία της online εργασίας, το 30% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα καταληφθεί από υπαλλήλους ρομπότ που δεν κολλάνε COVID, δεν διεκδικούν αυξήσεις και φυσικά δεν απεργούν!

Τα μοντέλα εργασίας αλλάζουν. Οροι όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο (Cybersecurity), η ανάλυση δεδομένων (Data Analysis) και τα κρυπτονομίσματα (blockchain) κατακλύζουν σταδιακά τη ζωή μας, ενώ εκατοντάδες επαγγέλματα θα αφανιστούν, αφού οι ρομποτικές συσκευές θα μπορούν να οδηγούν και να «χτυπούν» τα προϊόντα στο ταμείο του σούπερ μάρκετ πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ασφάλεια από τον άνθρωπο.

Αλγόριθμοι αναγνωρίζουν πρόσωπα σε βίντεο από κάμερες παρακολούθησης, υπολογιστές και φορητές συσκευές επικοινωνούν με τον άνθρωπο σε φυσική γλώσσα, νευρωνικά δίκτυα διαβάζουν αξονικές τομογραφίες, αυτοκινητοβιομηχανίες ετοιμάζουν αυτόνομα I.X. χωρίς οδηγούς, ενώ τα meetings του μέλλοντος δεν θα γίνονται μόνο μέσω zoom αλλά και με ολογράμματα, ώστε τα στελέχη των πολυεθνικών να αποφεύγουν τις μετακινήσεις. Και το πιο απίστευτο, η τεχνητή νοημοσύνη ChatGPT θα μπορεί να υποκαταστήσει τους συγγραφείς και τους ποιητές. Παραγγέλνεις ένα ποίημα σε στυλ Ελύτη ή Καββαδία και σε ένα λεπτό σ’ το έχει έτοιμο. Το βέβαιο είναι ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου ψηφιακού κόσμου και ενός νέου τρόπου ζωής που σε πολλά θα θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Επιδόματα

Νέα επαγγέλματα, τα οποία σήμερα δεν τα γνωρίζουμε καν και σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, τον όγκο των δεδομένων και την ταχύτητα των υπολογιστών θα πάρουν κεφάλι στην κορυφή της λίστας, ενώ οι περισσότεροι παραδοσιακοί εργαζόμενοι θα φυτοζωούν με κρατικά επιδόματα. Ο Ελον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, προειδοποιεί ότι πρέπει να θεσμοθετηθεί ένα Καθολικό Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα προκειμένου να ζουν αξιοπρεπώς οι εργαζόμενοι που θα πληγούν από την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Εως το 2025 θα υπάρχουν 149 εκατομμύρια νέες ψηφιακές θέσεις εργασίας και οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού καλούν από τώρα τους μαθητές να προγραμματίσουν τις σπουδές τους με βάση τις ανάγκες του μακρινού μέλλοντος. Σύμφωνα με την ερευνητική οργάνωση CSIRO, το 75% των νέων επαγγελμάτων που θα είναι απόλυτα αναγκαία σε δύο δεκαετίες θα στηρίζεται στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στη μηχανική και τα μαθηματικά.

Ανάμεσα στα 20 δημοφιλέστερα επαγγέλματα είναι οι μηχανικοί ρομποτικής, οι ελεγκτές διασφάλισης ποιότητας και ασφάλειας λογισμικού, οι αναλυτές δεδομένων, οι στατιστικολόγοι και οι αναλογιστές, ενώ θα παραμείνουν χρήσιμοι οι λογιστές και οι ορκωτοί ελεγκτές. Επίσης, ένα από τα επαγγέλματα που παρουσιάζουν μεγάλη προοπτική ως προς την απασχόληση για τα επόμενα χρόνια είναι όσα σχετίζονται με την τεχνολογία 3D και 4D printing (τρισδιάστατη και τετραδιάστατη εκτύπωση).

Ελλειψη ειδίκευσης 

Εκτός από τους ανθρώπους της τεχνολογίας, οι μόνοι που θα συνεχίσουν να έχουν καλές ευκαιρίες στον νέο κόσμο θα είναι οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι ψυχολόγοι, αφού οι άνθρωποι πάντα θα αρρωσταίνουν και θα έχουν ανάγκη από ιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη. Βεβαίως η τέχνη θα έχει πάντα το δικό της μερίδιο στις ψυχές των ανθρώπων, αλλά σίγουρα δεν αξιολογείται ως κορυφαίο προϊόν στη νέα εποχή. Οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι ήταν πάντα περιζήτητοι, αλλά σήμερα η έλλειψή τους καταγράφεται ως η μεγαλύτερη των τελευταίων 16 ετών. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι από 140.000 εργαζόμενους τεχνολογίας που απολύθηκαν μετά τον Μάρτιο του 2022, το 72% βρήκε νέες θέσεις εργασίας μέσα σε τρεις μήνες. Μια εξίσου σημαντική αλλαγή στο πλαίσιο των μελλοντικών μοντέλων εργασίας θα είναι η άνοδος της αυτοαπασχόλησης. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη νέα μορφή απασχόλησης στον κόσμο. Και οι περισσότερες πλατφόρμες ήδη επιλέγουν το μοντέλο του συνεργάτη freelancer χωρίς δικαιώματα, ο οποίος βρίσκεται μονίμως κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της αξιολόγησης. Καραβιές ψηφιακών νομάδων, όπως έχουν ονομαστεί, τρέχουν να προλάβουν deadlines, δουλεύοντας έως και 18 ώρες την ημέρα, χωρίς να πληρώνονται για πολλές από αυτές.

Ο ανθρώπινος παράγοντας

Η πρόσφατη έκθεση του ομίλου ManpowerGroup για τις νέες τάσεις στην εργασία με τίτλο «Η Νέα Ανθρώπινη Εποχή» διαπιστώνει ότι, παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία μπορεί να είναι ο μεγάλος καταλύτης, ο άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει καθοριστικός παράγοντας για το μέλλον.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, οι κενές θέσεις εργασίας παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση των νέων τάσεων. Το 2022, το 75% των εταιρειών ανέφερε ελλείψεις ταλέντων. Για να επεκτείνουν τις δεξαμενές ταλέντων τους, περισσότεροι εργοδότες μειώνουν ή εξαλείφουν τις απαιτήσεις για πανεπιστημιακά πτυχία και αντ’ αυτού επικεντρώνονται στις δεξιότητες που αποκτήθηκαν μέσω προηγούμενης εργασιακής και προσωπικής εμπειρίας. Η Google, η Delta Αir Lines και η IBM είναι μόνο ορισμένες από τις εταιρείες που βάζουν σε δεύτερη μοίρα την ακαδημαϊκή απόδοση όταν πρόκειται να προχωρήσουν σε προσλήψεις.

Επίσης, οι εταιρείες στρέφονται σε εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμα και σε συνταξιούχους, για να καλύψουν τα κενά. Ενα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι μετά την πανδημία οι εργαζόμενοι αναζητούν ανθρώπινες αξίες στον χώρο εργασίας, προτιμούν την ανθρώπινη σύνδεση και το υγιές, χαρούμενο περιβάλλον εργασίας. Θέλουν να είναι πιο παραγωγικοί και να ζήσουν πιο ουσιαστικές ζωές. Ενδιαφέρονται για τα μεγάλα παγκόσμια ζητήματα, την κλιματική αλλαγή, τη διαφορετικότητα και τη γεφύρωση του χάσματος δεξιοτήτων. Επομένως, αναζητούν εργοδότες που υποστηρίζουν ενεργά μια πιο υγιή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Το wellness είναι κυρίαρχη τάση και πολλοί εργοδότες έχουν εγκαταστήσει γυμναστήριο στα κτίρια των εταιρειών τους, ενώ διοργανώνουν συχνά αποδράσεις εκτός πόλης. Επίσης, ένας στους δύο εργαζόμενους δίνει έμφαση στη συνεχή κατάρτισή του για να παραμείνει ανταγωνιστικός στην αγορά και εγκαταλείπει τις εταιρείες που δεν του δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι 4 στους 10 εργαζόμενους θα θυσίαζαν το 5% του μισθού τους προκειμένου να εξασφαλίσουν 4ήμερη εβδομάδα εργασίας.

Το πείραμα

H μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον κόσμο δοκιμαστική εφαρμογή της τετραήμερης εργασιακής εβδομάδας, αντί του πενθήμερου, η οποία εφαρμόστηκε στη Βρετανία επί έξι μήνες με συντονίστρια την οργάνωση «4 Day Week Global» αποκαλύπτει ότι έχει σημαντικά οφέλη για την ψυχική υγεία των εργαζομένων, χωρίς να βλάπτει την παραγωγικότητα των εταιρειών.

Συνολικά περίπου 2.900 εργαζόμενοι διαφόρων κλάδων (από τις λιανικές πωλήσεις, τα χρηματοοικονομικά-τραπεζικά, τους συμβούλους επιχειρήσεων, την πληροφορική, το μάρκετινγκ και την παροχή υπηρεσιών υγείας μέχρι τα στούντιο κινούμενων σχεδίων και μικρά καταστήματα φαστ φουντ) δούλεψαν τετραήμερο επί ένα εξάμηνο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου, οι ερευνητές αξιολογούσαν τις επιπτώσεις της μιας έξτρα ημέρας ελεύθερου χρόνου, ενώ εκτεταμένες συνεντεύξεις έγιναν τόσο με εργαζόμενους όσο και με διευθύνοντες συμβούλους εταιρειών πριν, στη διάρκεια και μετά το πείραμα.

Ευοίωνο στοιχείο θεωρείται ότι το 92% των εταιρειών που συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα ανέφεραν ότι σκοπεύουν να συνεχίσουν το τετραήμερο. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ήδη υιοθετήσει το υβριδικό εργασιακό μοντέλο που επιτρέπει στους απασχολούμενους να εργάζονται κάποιες ημέρες από το γραφείο και άλλες από το σπίτι ή από έναν εναλλακτικό χώρο (καφετέρια, μισθωμένο χώρο συνεργασίας κ.ά.). Ακόμα και η ξαπλώστρα της παραλίας μετατράπηκε σε χώρο εργασίας τα τρία προηγούμενα καλοκαίρια και όσοι ανακάλυψαν αυτή την πρωτοφανή απόλαυση δεν έχουν σκοπό να την αποχωριστούν.

Μάλιστα, μερίδα εργαζομένων στον τομέα της πληροφορικής κατάφερε να δουλεύει για εταιρείες του εξωτερικού με υψηλές απολαβές μένοντας στην Ελλάδα, όπου, εκτός από τον ήλιο και τη θάλασσα, είχε τουλάχιστον μέχρι πρότινος και φθηνότερο κόστος ζωής.

Προλετάριοι του μέλλοντος

Αναφερόμενος στο μοντέλο υβριδικής εργασίας, ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος επισημαίνει: «Εκτός των αναντίρρητων οφελών για τους εργαζόμενους από την υβριδική εργασία, μειώνονται επίσης τα λειτουργικά κόστη των επιχειρήσεων, επιτυγχάνεται βέλτιστη παραγωγικότητα, αφού οι εργαζόμενοι είναι λιγότερο πιθανό να αποσπώνται (το 78% των Αμερικανών εργαζομένων θέλει να εργάζεται εξ αποστάσεως για να αποφύγει τυχόν περισπασμούς στον χώρο εργασίας) και οι εργαζόμενοι είναι λιγότερο πιθανό να παραιτηθούν από την εργασία τους.

Οι millennials μάλιστα (σε ποσοστό 69%) φαίνεται ότι είναι πρόθυμοι να αφήσουν επαγγελματικές ευκαιρίες, αλλά και να χάσουν σημαντικά επαγγελματικά οφέλη με αντάλλαγμα έναν πιο ευέλικτο χώρο εργασίας! Οι υβριδικοί εργαζόμενοι είναι σίγουρα οι προλετάριοι του μέλλοντος που πρέπει να αντιμετωπίσουν μια σκληρή πραγματικότητα καθώς είναι δύσκολο να ελεγχθεί η εφαρμογή των νόμων για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων από απόσταση».

Νέα ήθη

Aυτή τη στιγμή στα γραφεία συνυπάρχουν τέσσερις γενιές εργαζομένων με διαφορετικές συμπεριφορές. Οι baby boomers, οι generation X, οι millennials και οι generation Z. Κυρίαρχη γενιά είναι οι διοικούντες, ηλικίας 45-60 ετών, που δεν βλέπουν με καλό μάτι την ευελιξία. Πιστεύουν πως η ώσμωση, η ζύμωση και η αλληλεπίδραση μεταξύ των εργαζομένων φέρνει καλύτερο αποτέλεσμα. Ποιος είναι όμως ο ρόλος των ηγετών στον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων; Οπως επισημαίνει η Μίνα Μπαγιώτα, CEO Branding/LinkedIn Expert & Managing Partner της MB Branding Company, «οι περισσότεροι CEOs προσλήφθηκαν σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από το σημερινό, όπου ήταν περιζήτητοι για μια σειρά από ταλέντα και χαρακτηριστικά που είχαν σημασία τότε, αλλά δεν είναι αυτά που απαιτεί η νέα εποχή.

Πλέον καλούνται να χαράξουν ένα νέο μονοπάτι. Να επανασχεδιάσουν τις εταιρείες τους, να συνδημιουργήσουν τις σχέσεις τους με τους εργαζομένους τους, να γίνουν περισσότερο ορατοί στον ψηφιακό κόσμο και να αναδιαμορφώσουν το μοντέλο ηγεσίας. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, οι CEOs θα πρέπει να επανεξετάσουν και τον τρόπο που επικοινωνούν προς τα έξω.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει, η επικοινωνία δεν μπορεί να εκφράζει το μοντέλο μιας άλλης εποχής. Καλούνται να χτίσουν την ψηφιακή τους φήμη μέσα από την παρουσία τους στα social media και να πάρουν θέση στα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα. Δεν μπορούν να... κρύβονται, πλέον, πίσω από τα οικονομικά αποτελέσματα και την επωνυμία της εταιρείας τους. Πρέπει να συστηθούν ως αυτόνομες προσωπικότητες και ως leaders της νέας εποχής, που θα οδηγήσουν τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους τους στο μέλλον».

Κωδικοποίηση

Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, ο λεγόμενος «ηλεκτρισμός» του 21ου αιώνα, τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Κι εμείς αναρωτιόμαστε αν πρέπει να θεωρήσουμε τα ρομπότ, την τεχνητή νοημοσύνη και κάθε είδους αυτοματισμό εχθρό του ανθρώπου... «Οι επιχειρήσεις πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη της τεχνολογίας για να επαναπροσδιορίσουν, όχι να απανθρωποποιήσουν τον χώρο εργασίας», σημειώνει ο Dr Tomas Chamorro-Premuzic, γενικός διευθυντής Καινοτομίας του Manpower Group. «Το τελευταίο πράγμα που μπορούν να κάνουν οι μηχανές είναι να δείχνουν σεβασμό, εκτίμηση ή φροντίδα για τους άλλους.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα πρέπει όλοι να μάθουμε κωδικοποίηση. Η πραγματική ανάγκη είναι οι άνθρωποι να ενισχύσουν τις ανθρώπινες δεξιότητές τους και τις προσωπικές πλευρές του ταλέντου τους, που είναι στην πραγματικότητα οι πιο δύσκολες δεξιότητες να βρεθούν». Εμείς πού είμαστε σε όλα αυτά; Πώς διασφαλίζουμε τα δικαιώματά μας ως εργαζόμενοι στον νέο κόσμο όπου οι μηχανές έχουν την πρωτοκαθεδρία; Το εργατικό δίκαιο εκσυγχρονίζεται -βήματα έγιναν και στην Ελλάδα-, αλλά η εφαρμογή του είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Η εξέλιξη της τεχνολογίας όμως είναι δρόμος χωρίς επιστροφή.