Ψηφιακή Ηθική και Τεχνητή Νοημοσύνη: Πώς Χτίζεται η Εμπιστοσύνη στην Εποχή των Αλγορίθμων

Η ταχύτατη διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) σε κάθε πτυχή της κοινωνίας και των επιχειρήσεων έχει φέρει στο προσκήνιο ένα κρίσιμο ερώτημα: μπορούμε να εμπιστευτούμε τις μηχανές; Και αν ναι, με ποια κριτήρια ορίζεται αυτή η εμπιστοσύνη;

Η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στην ακρίβεια των αλγορίθμων ή στην ταχύτητα επεξεργασίας δεδομένων. Βρίσκεται κυρίως σε μια έννοια που μέχρι πρότινος αφορούσε μόνο τον ανθρώπινο παράγοντα: την ηθική ακεραιότητα – ή, σε ένα νέο πλαίσιο, την τεχνητή ακεραιότητα (artificial integrity).

Από την "εξυπνάδα" στην "ακεραιότητα"

Η τεχνητή νοημοσύνη μέχρι σήμερα αξιολογείται κυρίως με βάση την απόδοσή της: πόσο καλά προβλέπει, πόσο γρήγορα μαθαίνει, πόσο αποτελεσματικά αυτοματοποιεί. Όμως, όσο οι εφαρμογές της αγγίζουν ευαίσθητους τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση, το ανθρώπινο δυναμικό και η δημόσια διοίκηση, τόσο πιο απαραίτητο γίνεται να ενσωματώνεται στην AI μια μορφή «κανονιστικής συνείδησης».

Η τεχνητή ακεραιότητα δεν αναφέρεται σε συναισθήματα ή προσωπικές αξίες – που άλλωστε οι μηχανές δεν διαθέτουν. Αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος να λειτουργεί με διαφάνεια, υπευθυνότητα και ευθυκρισία, ακόμη και όταν αντιμετωπίζει ηθικά διλήμματα ή δεδομένα αβεβαιότητας.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Το ζήτημα της εμπιστοσύνης

Η εμπιστοσύνη είναι το νόμισμα της νέας ψηφιακής εποχής. Είτε μιλάμε για καταναλωτές που αλληλεπιδρούν με ένα chatbot, είτε για οργανισμούς που βασίζονται σε συστήματα πρόβλεψης κινδύνου, η αξιοπιστία της τεχνολογίας είναι θεμελιώδης.

Για να χτιστεί αυτή η εμπιστοσύνη, χρειάζονται τρεις πυλώνες:

1 - Διαφάνεια: Ο χρήστης πρέπει να γνωρίζει πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις. Η λεγόμενη εξηγήσιμη AI (explainable AI) είναι το πρώτο βήμα προς την ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

2 - Ασφάλεια και προστασία προσωπικών δεδομένων: Η παραβίαση της ιδιωτικότητας ή η χρήση προκατειλημμένων δεδομένων μπορεί να καταστρέψει την εμπιστοσύνη μέσα σε δευτερόλεπτα.

3 - Ανθρώπινη εποπτεία: Οι αποφάσεις της AI πρέπει να μπορούν να επανεξεταστούν, να ελεγχθούν και –σε κρίσιμες περιπτώσεις– να διορθωθούν από ανθρώπους.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Η ευθύνη των οργανισμών

Οι επιχειρήσεις που επενδύουν στην AI δεν αρκεί να διαθέτουν τεχνική υπεροχή. Χρειάζονται και στρατηγικές ηθικής διακυβέρνησης, που θα διασφαλίζουν ότι οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούν ή αναπτύσσουν είναι σύμφωνες με τις αρχές δικαιοσύνης, έντιμης συμπεριφοράς και κοινωνικής υπευθυνότητας.

Πολλοί οργανισμοί, από την Ευρωπαϊκή Ένωση έως μεγάλες πολυεθνικές, ήδη προχωρούν στη θέσπιση πλαισίων δεοντολογίας για την AI. Τα πλαίσια αυτά περιλαμβάνουν οδηγίες για την αποτροπή διακρίσεων, την πρόληψη αθέμιτων επιρροών και την ενσωμάτωση της ηθικής στην αρχιτεκτονική των αλγορίθμων.

Προκλήσεις και το μέλλον

Η μεγάλη πρόκληση είναι η ίδια η πολυπλοκότητα των αλγορίθμων. Καθώς οι μηχανές μαθαίνουν και εξελίσσονται με ταχύτητα, η κατανόηση των εσωτερικών τους λειτουργιών γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη – ακόμη και για τους ίδιους τους προγραμματιστές.

Η λύση δεν βρίσκεται σε μια «μαγική φόρμουλα», αλλά σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που περιλαμβάνει:

• Διεπιστημονική συνεργασία (τεχνολογία, νομική, κοινωνιολογία).
• Συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού και των χρηστών.
• Δημιουργία μηχανισμών ελέγχου και λογοδοσίας.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται πολλά, αλλά συνοδεύεται και από τεράστια ευθύνη. Αν θέλουμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις δυνατότητές της χωρίς να θυσιάσουμε θεμελιώδεις αξίες, πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την απλή «ευφυΐα» των συστημάτων – και να επενδύσουμε στην ακεραιότητα τους.

Η ηθική στην AI δεν είναι πολυτέλεια. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός τεχνολογικού μέλλοντος που αξίζει να εμπιστευτούμε.