Πώς θα είναι τα δάση το 2050 - Ο ρόλος της κυκλικής οικονομίας

Τα δάση αναμένεται να τροφοδοτήσουν την κυκλική βιοοικονομία και να αποτελέσουν τον σημαντικότερο ίσως κρίκο της βιώσιμης ανάπτυξης τις επόμενες δεκαετίες. Το στοίχημα των κυβερνήσεων είναι πλέον να επιτύχουν μια αειφόρο διαχείριση η οποία θα περιορίσει την απώλεια πόρων (από ξυλεία μέχρι βιοποικιλότητα και καθαρό αέρα και νερό).

Οι δασικές εκτάσεις παγκοσμίως βαίνουν μειούμενες αλλά ακόμη δεν έχει υπάρξει μέριμνα για μία εξειδικευμένη παγκόσμια συμφωνία για τα δάση κατά το πρότυπο της Πράσινης Συμφωνίας. Κάθε χρόνο, ο κόσμος χάνει 10 εκατομμύρια εκτάρια δασών, μια έκταση περίπου ίση με το μέγεθος της Ισλανδίας ή της Νότιας Κορέας.

Η αειφόρος διαχείριση των δασών ήταν ένα από τα κύρια θέματα στο 26ο Παγκόσμιο Συνέδριο IUFRO για την Δασοκομία, που πραγματοποιήθηκε στη Στοκχόλμη, το οποίο συγκέντρωσε χιλιάδες επιστήμονες, επαγγελματίες, φοιτητές, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, επιχειρήσεις και ΜΚΟ.

Το μέλλον των δασών συνοψίζεται σε πέντε βασικές προβλέψεις η οποίες κινούνται σε ένα ευρύ φάσμα, από την βιοοικονομία μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη.

Τα δάση μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες αναμένεται να τροφοδοτήσουν την κυκλική βιοοικονομία, η οποία βασίζεται στις τυπικές αρχές της κυκλικής οικονομίας και την διατήρηση των πόρων επ’ αόριστον. Υπό αυτό το πρίσμα, η κυκλική βιοοικονομία αποτελεί μια κυκλική οικονομία που δίνει έμφαση στην υπεύθυνη χρήση των βιολογικών πόρων της Γης.

Η Éliane Ubalijoro, Διευθύνουσα Σύμβουλος της CIFOR-ICRAF, μιλώντας στο συνέδριο αναφέρθηκε στην ανάγκη να επινοηθεί μια νέα δασική οικονομία η οποία θα εκτιμά τις πλήρεις υπηρεσίες των δασών και θα λαμβάνει υπ’ όψιν την κλιματική αλλαγή αλλά και τις ανάγκες των ανθρώπων, οι οποίοι βασίζονται στα δάση «με τόσους πολλούς τρόπους, χωρίς καν να το γνωρίζουν και χωρίς να πληρώνουν για την πραγματική τους αξία», όπως είπε χαρακτηριστικά.

Αλλά το πώς θα μοιάζει αυτή η νέα δασική οικονομία εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης, είπε η Anne Toppinen, καθηγήτρια δασικής οικονομίας και επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, η οποία επεσήμανε ότι διεξάγονται διαφορετικές και συχνά ανταγωνιστικές συζητήσεις γύρω από κυκλική βιοοικονομία.

Η δεύτερη παράμετρος είναι η κομβική σημασία που θα αποκτήσουν τα αστικά δάση. Το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και η κυκλική βιοοικονομία που βασίζεται στα δάση πρέπει να αφήσει χώρο και στα αστικά δάση, ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο, όπου θα συγκεντρωθεί το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του αστικού πληθυσμού παγκοσμίως. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπήρξε σχεδόν κανένα ενδιαφέρον από την ακαδημαϊκή κοινότητα ή τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής για την οικοδόμηση βιώσιμων πόλεων σε αυτά τα μέρη του κόσμου, σύμφωνα με τον Harini Nagendra, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Azim Premji στη Μπανγκαλόρ της Ινδίας. «Για πολύ καιρό, έχουμε αποκλείσει την ιδέα της αστικής δασοκομίας, ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο», είπε. «Χωρίς δάση, δεν μπορεί να υπάρξει ευημερία στις πόλεις».

Οι περισσότερες μελέτες για την αστική βιωσιμότητα έχουν επικεντρωθεί στον Παγκόσμιο Βορρά και στα ζητήματα της βιοποικιλότητας και της αναψυχής, αλλά οι πόλεις στον Παγκόσμιο Νότο έχουν διαφορετική σειρά προτεραιοτήτων, όπως η κλιματική ανθεκτικότητα, το νερό και τα μέσα διαβίωσης, είπε ο Nagendra.

Ένα άλλο στοιχείο που επισημάνθηκε είναι η αξιοποίηση του ξύλου ως οικοδομικού υλικού. Σε αντίθεση με το σκυρόδεμα και τον χάλυβα, τα οποία απαιτούν μεγάλες ποσότητες εκπομπών άνθρακα για να παραχθούν, το ξύλο είναι μια καταβόθρα άνθρακα και μπορεί ταυτόχρονα να είναι οικονομικός, ανθεκτικός και πυρίμαχος. Μερικές μελέτες έχουν δείξει ακόμη ότι το να περνάμε χρόνο σε ένα ξύλινο κτίριο μπορεί να ωφελήσει την ψυχική μας υγεία.

Η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης θα μεταμορφώσει τη δασοκομία

Η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να συμβάλει επίσης στην αειφόρο διαχείριση των δασών καθώς προσφέρει λύσεις ρομποτικής, από drones έως αυτόνομες μηχανές συγκομιδής έως έξυπνα συστήματα διαχείρισης άγριας ζωής.

Η σουηδική εταιρεία FLOX Robotics παρουσίασε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που κρατά την άγρια ζωή μακριά από νεαρά δάση, δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές, ακόμη και αεροδρόμια. Χρησιμοποιώντας εικόνες και αλγόριθμους για την αναγνώριση της άγριας ζωής, εκπέμπει προσαρμοσμένους ήχους όπως αυτούς των αρπακτικών για να τους αποτρέψει προστατεύοντας έτσι τα δάση από ζημιές και προστατεύοντας τόσο τα ζώα όσο και τους ανθρώπους από συγκρούσεις.

Εν τω μεταξύ, μια άλλη σουηδική τεχνολογική startup, η AirForestry, παρουσίασε ένα από τα drones αραίωσης των δασών της. Αυτά τα αυτόνομα αεροσκάφη χρησιμοποιούνται για τη συγκομιδή δέντρων από τον αέρα για να αποτρέψουν τη ζημιά στα δέντρα και το έδαφος που προκαλούνται από παραδοσιακά μηχανήματα όπως οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές και οι μεταφορείς.

Έρχεται η επόμενη πανδημία φυτών

Οι μολυσματικές ασθένειες μονοπωλούν πλέον το ενδιαφέρον της ιατρικής κοινότητας και σπέρνουν τον πανικό στον παγκόσμιο πληθυσμό. Από τον COVID-19, την γρίπη των πτηνών και τον ιό της πρώην ευλογιάς των πιθήκων θα περάσουμε σε νέες μεγάλες απειλές οι οποίες δεν είναι άλλες από τις ασθένειες των φυτών.

Και όπως και η πανδημία COVID-19, πολλές από τις σημερινές κυρίαρχες ασθένειες των φυτών έχουν εξαπλωθεί μέσω των παγκόσμιων ταξιδιών και του εμπορίου.

Ανάγκη για μια δίκαιη μετάβαση για τα δάση

Σε παγκόσμιο επίπεδο, μια μικρή μειοψηφία του πληθυσμού καταναλώνει πολύ περισσότερους πόρους από αυτούς που δικαιούται και για να διασφαλιστεί η δίκαιη διανομή των πόρων θα πρέπει να μειωθεί η κατανάλωση στις περιοχές όπου καταγράφεται υπερεκμετάλλευση.

«Η παγκόσμια μεσαία τάξη αυξάνεται και αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε και δεν πρέπει να σταματήσουμε», δήλωσε ο Martin Forsén, Διευθύνων Σύμβουλος της παραγουανής δασοκομικής επιχείρησης SilviPar.«Αλλά αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να διασφαλίσουμε ότι αυτή η κατανάλωση είναι βιώσιμη». Για τον Forsén, βασικός καταλύτης γι' αυτό είναι οι βιώσιμες επενδύσεις, ειδικά στη δασοκομία, δεδομένης της δυνατότητας δημιουργίας θέσεων εργασίας σε ένα ευρύ φάσμα επιπέδων δεξιοτήτων, οι οποίες μπορούν να αυξηθούν καθώς αναπτύσσεται ο τομέας στον Παγκόσμιο Νότο.

Σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, επίσης, οι ανισότητες εξακολουθούν επίσης να υφίστανται. Οι διακρίσεις λόγω φύλου και φυλής εξακολουθούν να είναι διαδεδομένες στον κλάδο, σύμφωνα με μια παγκόσμια έρευνα φοιτητών Δασοπονίας που παρουσίασε ο Mika Rekola, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. Η ομάδα του Rekola διαπίστωσε επίσης έλλειψη επίγνωσης των ευκαιριών σταδιοδρομίας που σχετίζονται με το δάσος μεταξύ γυναικών και μαθητών εθνοτικών μειονοτήτων, καθώς και ελάχιστα πρότυπα.

Η δασική εκπαίδευση έχει πολύ δρόμο να διανύσει όσον αφορά στην προώθηση τόσο της ποικιλομορφίας της γνώσης όσο και της κοινωνικής ποικιλομορφίας, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης της αυτόχθονης και της παραδοσιακής γνώσης και της οικοδόμησης μιας κουλτούρας ενσωμάτωσης, όπως αναφέρθηκε στο συνέδριο.