Κομισιόν για Κύπρο: Πρόβλημα διαφθοράς, περιορισμένη πρόσβαση σε Ελεγκτή

Philenews - Φάνης Μακρίδης

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν είναι τόσο τραγικά τα δεδομένα για την Κύπρο, όπως αυτά καταγράφονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου (2024). Κι αυτό υπό την έννοια ότι τα όσα παρατίθενται δείχνουν προσπάθεια προόδου.

Ακόμα κι αν αυτή η θέση υφίσταται, όμως, δεν επιτρέπεται ο εφησυχασμός στην περίπτωση της Κύπρου. Κάθε άλλο.

Η έκθεση, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας εντός της χθεσινής ημέρας, περιλαμβάνει μεν αναφορές που καταγράφουν την προσπάθεια συμμόρφωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας σε σχέση με υποδείξεις προηγούμενων ετών, ωστόσο καταδεικνύει ότι υπάρχουν τομείς που καθιστούν το κράτος μας αναποτελεσματικό σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια, αλλά και τα φαινόμενα διαφθοράς.

Είναι ενδεικτική η επισήμανση για την Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας, η οποία έχει θέμα πρόσβασης σε πληροφορίες, σε τέτοιο βαθμό ώστε -βάσει των όσων σημειώνονται- να μην μπορεί να διαδραματίσει στο μέγιστο βαθμό το ρόλο της.

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σημείο που θίξαμε, αυτό που έχει να κάνει με τη διαφθορά, στην εισαγωγή της έκθεσης για το 2024, όπου συνοψίζονται τα ευρήματα του σχετικού ελέγχου της Κομισιόν, σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι «λίγες υποθέσεις προχώρησαν, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων  διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος».

«Εξελίσσεται σε τάση»

Στην εισαγωγή της έκθεσης σημειώνεται ότι «η περιορισμένη πρόσβαση σε σχετικές  πληροφορίες επηρεάζει την ικανότητα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να διενεργεί  αποτελεσματικά ελέγχους».

Στο κομμάτι των αναλυτικότερων αναφορών και ειδικότερα στην υποενότητα «Πλαίσιο για την αντιμετώπιση της διαφθοράς», η έκθεση σημειώνει: «Η περιορισμένη πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες επηρεάζει την ικανότητα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να διενεργεί αποτελεσματικά ελέγχους στον τομέα της χρηματοδότησης των δημόσιων οργανισμών. Βάσει νόμου, η Ελεγκτική Υπηρεσία έχει απεριόριστη πρόσβαση στις πληροφορίες που κρίνει σχετικές με τον έλεγχο δημόσιων φορέων. Ωστόσο, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει ότι ορισμένες ελεγχόμενες δημόσιες Αρχές, συμπεριλαμβανομένης της Αστυνομίας σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν παρέχουν  σχετικές πληροφορίες μετά από νομική συμβουλή του Γενικού Εισαγγελέα. Κατά  συνέπεια, υπάρχει κίνδυνος υπονόμευσης της αποτελεσματικότητας και της ακρίβειας των ελέγχων.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η Ελεγκτική Υπηρεσία θεωρεί ότι η μη δημοσιοποίηση σχετικών πληροφοριών από τα δημόσια θεσμικά όργανα εξελίσσεται σε τάση».

Αυτό το τελευταίο σημείο έχει να κάνει με τον έλεγχο που έκανε η Ελεγκτική Υπηρεσία στην Αστυνομία Κύπρου και την άρνηση της τελευταίας να διαβιβάσει στοιχεία για τις άδειες οπλοφορίας.

Σε άλλο σημείο, αναφέρεται: «Επιπλέον, εντοπίστηκαν υπόνοιες  διαφθοράς κατά τη διάρκεια ορισμένων ελέγχων που διενεργήθηκαν πέρυσι από την Ελεγκτική Υπηρεσία, οι οποίες στη συνέχεια διαβιβάστηκαν στις αρμόδιες Αρχές για  περαιτέρω εξέταση και πιθανή διερεύνηση.

Όσον αφορά τους ελέγχους στο πλαίσιο των  οποίων τα δημόσια θεσμικά όργανα κοινοποίησαν πλήρεις πληροφορίες, μικρός μόνο αριθμός των συστάσεων που εκδόθηκαν από την Ελεγκτική Υπηρεσία υλοποιήθηκαν πλήρως και εγκαίρως από τις ελεγχόμενες αρχές».

Χρηματοδότηση πολιτικών

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παραλείπει να αναφερθεί στον έλεγχο που γίνεται από την Υπηρεσία σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση πολιτικών προσώπων, αλλά και τις αδυναμίες που επισημάνθηκαν για λογοδοσία των τελευταίων: «Οι έλεγχοι σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών υποψηφίων και κομμάτων επισήμαναν ορισμένες ελλείψεις και η πρόταση τροποποίησης του νόμου για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων δεν έχει ακόμη εγκριθεί.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία ελέγχει επίσης τα λογιστικά βιβλία, μεταξύ άλλων για τις προεκλογικές εκστρατείες. Η περσινή έκθεσή της σχετικά με τους πολιτικούς υποψηφίους και τα  πολιτικά κόμματα επεσήμανε σημαντικές νομοθετικές και πρακτικές ελλείψεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις δαπάνες της προεδρικής εκστρατείας του 2023.

Η πρόταση τροποποίησης του νόμου για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων που υποβλήθηκε  το 2022, με στόχο την απαγόρευση ορισμένων εισφορών από νομικά και φυσικά πρόσωπα, εξακολουθεί να εκκρεμεί προς έγκριση στο Κοινοβούλιο».

Διαφθορά σε υψηλό επίπεδο

Για τη διαφθορά η έκθεση αναφέρει ότι «σημειώθηκαν κάποιες βελτιώσεις στη στελέχωση και την απόδοση των Αρχών που  διερευνούν υποθέσεις διαφθοράς», αλλά προστίθεται πως «σε λίγες υποθέσεις σημειώθηκε πρόοδος, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, ενώ ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος».

Ακολουθούν αναλυτικές αναφορές: «Το 2023 η ειδική ομάδα για την καταπολέμηση της διαφθοράς (υπαγόμενη στον γενικό εισαγγελέα) ανέπτυξε βάση δεδομένων για την παρακολούθηση υποθέσεων διαφθοράς και οι εισαγγελείς παρακολούθησαν κατάρτιση σχετικά με την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων.

Επιπλέον, πρόσθετοι ανακριτές εντάχθηκαν στo Γραφείο Διερεύνησης Οικονομικού Εγκλήματος της Αστυνομίας, η οποία σχεδιάζει να προσλάβει επιπλέον ανακριτές το 2024. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διερεύνησε 1 υπόθεση διαφθοράς το 2023, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 11 % του συνολικού αριθμού των υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (στην Κύπρο).

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θεωρεί ότι η συνεργασία με τις εθνικές αρχές θα ωφεληθεί από τη διάθεση πιο σταθερών και καλύτερα καταρτισμένων πόρων στις έρευνες οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

Πέρυσι προχώρησαν ορισμένες εκκρεμείς έρευνες κινήθηκαν 5 νέες έρευνες για διαφθορά (συμπεριλαμβανομένων 2 κατά εκλεγμένων αξιωματούχων) και 3 άτομα καταδικάστηκαν για διαφθορά (σε σύγκριση με 1 άτομο το  προηγούμενο έτος).

Οι ισχυρισμοί που διατυπώθηκαν στα μέσα μαζικής επικοινωνίας για  διαφθορά που συνδέεται με παράνομα κεφάλαια κατατεθειμένα στην Κύπρο προς αποφυγή των διεθνών κυρώσεων βρίσκονται υπό εξέταση από την Αστυνομία και τον Γενικό Εισαγγελέα. Μετά τη διακοπή στην πράξη του προγράμματος χορήγησης  ιθαγένειας σε επενδυτές, κινήθηκαν περισσότερες από 15 διώξεις για διαφθορά που συνδέονται με το εν λόγω πρόγραμμα από τον γενικό εισαγγελέα.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ & ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Παρά τις βελτιώσεις  αυτές, εξακολουθούν να μην υπάρχουν απτά αποτελέσματα όσον αφορά την εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο».

Γενικότερα για τη διαφθορά επισημαίνεται ότι «σύμφωνα με την αντίληψη εμπειρογνωμόνων και διευθυντικών στελεχών επιχειρήσεων, το επίπεδο διαφθοράς στον δημόσιο τομέα παραμένει σχετικά υψηλό».

Στη συνέχεια παρατίθενται στατιστικά στοιχεία: «Στον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας για το 2023, η Κύπρος βαθμολογήθηκε με 53/100, και κατέλαβε την 21η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την 49η παγκοσμίως. Η  αντίληψη αυτή έχει επιδεινωθεί κατά την τελευταία πενταετία».

Για την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διαπιστώνει ότι παρατηρείται πρόοδος «ως προς τη διασφάλιση ότι διαθέτει τους οικονομικούς, ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της». Τονίζεται, όμως, πως η προσπάθεια για στήριξή της πρέπει να συνεχιστεί.

Αναφορά για αίτημα παύσης

Θέμα στην έκθεση για το κράτος δικαίου στην Κύπρο γίνεται η αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, για παύση του Γενικού Ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη. «Τον Απρίλιο του 2024 ο Γενικός Εισαγγελέας ζήτησε από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο την απομάκρυνση λόγω παραπτώματος του γενικού ελεγκτή, ενέργεια η οποία θεωρείται από τον γενικό ελεγκτή άμεση απειλή για τη θεσμική ανεξαρτησία του».

Σε υποσημείωση της έκθεσης, αναφέρεται γι΄ αυτό το ζήτημα: «Ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας προαναγγέλλει υποβολή αίτησης στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο για την απόλυση του γενικού ελεγκτή, δελτίο Τύπου της 21ης Απριλίου 2024. Γραπτές παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν από την Ελεγκτική Υπηρεσία στο πλαίσιο της επίσκεψης στην  Κύπρο. Τα διεθνή πρότυπα για τα ανεξάρτητα ανώτατα όργανα ελέγχου (ΑΟΕ) υποστηρίζουν «την  ανεξαρτησία των επικεφαλής και των μελών των ΑΟΕ (των συλλογικών οργάνων), συμπεριλαμβανομένης  της ασφάλειας της θητείας και της νομικής ασυλίας κατά την κανονική άσκηση των καθηκόντων τους»  (σύμφωνα με την αρχή 2 της δήλωσης του Μεξικού του 2019 του Διεθνούς Οργανισμού Ανωτάτων Οργάνων Ελέγχου — INTOSAI)».

Θετικές αλλά όχι επαρκείς οι προσπάθειες από Γενική Εισαγγελία

Πολλές αναφορές στην έκθεση αφορούν στη Νομική Υπηρεσία. Στην εισαγωγή γίνεται λόγος για το νομοσχέδιο που ετοιμάζει η κυβέρνηση με στόχο τον διαχωρισμό των εξουσιών και συγκεκριμένα του «συμβουλευτικού και του εισαγγελικού ρόλου της Νομικής Υπηρεσίας», κάτι το οποίο σχολιάζεται θετικά: «Αποτελεί θετικό βήμα προς την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της εισαγγελικής Αρχής».

Όμως, με βάση πάντα το εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης, «εξακολουθεί να μην υπάρχει δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων του γενικού εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας».

Αυτό το τελευταίο σημείο, αναλύεται σε άλλη υποενότητα. Συγκεκριμένα, στη βάση του μηχανισμού που ανέπτυξε προσφάτως η Γενική Εισαγγελία, σχολιάζεται πως «έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος ως προς τη δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας», αλλά προστίθεται ότι «η αυστηρή ιεραρχική εσωτερική οργάνωση της Νομικής Υπηρεσίας εγείρει ζητήματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της προσφυγής. Επιπλέον, οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι ενάγοντες και τα θύματα μπορούν να ζητήσουν επανεξέταση, δεν παρέχουν ασφάλεια δικαίου».