Karōshi: Η μάστιγα της υπερεργασίας που οδηγεί στο θάνατο

Είτε από ανακοπή καρδιάς, είτε από εγκεφαλικό, είτε από αυτοκτονία, το Καρόσι αποτελεί πλέον αναγνωρισμένη αιτία θανάτου – Η υπόθεση του Κιγιοτάκα Σεριζάουα που αλλάζει τα δεδομένα.

Στη Δύση δεν υπάρχει τέλος στις ιστορίες και στα βιβλία που σε «διδάσκουν» πώς να δουλεύεις πιο παραγωγικά ώστε να περνάς περισσότερο χρόνο με την οικογένειά σου ή κάνοντας πράγματα που αγαπάς.

 Στην Ιαπωνία δεν υπάρχει τέτοιος όρος όπως «ισορροπία ζωής και εργασίας». Αυτό που υπάρχει αντιθέτως είναι μια λέξη για τον θάνατο από υπερεργασία: Είναι το «Καρόσι» και θεωρείται το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της εργασιακής κουλτούρας της Ιαπωνίας, που δύσκολα συζητάται. Παρόλα αυτά είναι γεγονός. Κάθε χρόνο στην ασιατική χώρα εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες πολιτών κυριολεκτικά πεθαίνουν στην δουλειά.

Ένας από αυτούς ήταν και ο Κιγιοτάκα Σεριζάουα. Τον Ιούλιο του 2015 ο 34χρονος Κιγιοτάκα αυτοκτόνησε αφού είχε εργαστεί για περισσότερες από 90 ώρες την εβδομάδα, κατά τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του, σε μια εταιρεία που κάνει συντήρηση σε κτήρια με διαμερίσματα.

«Οι συνάδελφοί του μου είπαν ότι είχαν εκπλαγεί με το πόσο πολύ εργαζόταν» τόνισε ο πατέρας του Κιγιόσι Σεριζάουα, σε συνέντευξή του. «Είπαν ότι δεν είχαν ξαναδεί κανέναν που δεν του ανήκε καν η εταιρεία να δουλεύει τόσο πολύ».  Για την εργασιακή κουλτούρα της Ιαπωνίας πάντως όλο αυτό είναι φυσιολογικό.

Η συγκεκριμένη λογική ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70, όταν οι μισθοί ήταν σχετικά χαμηλοί και οι υπάλληλοι ήθελαν να αυξήσουν τα έσοδά τους. Συνεχίστηκε τα χρόνια της ανάπτυξης τη δεκαετία του ’80, όταν η Ιαπωνία έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως.

Και διατηρήθηκε και τη δεκαετία του ’90 όταν «έσκασε η φούσκα», οι εταιρείες ξεκίνησαν την αναδιάρθρωσή τους και οι υπάλληλοι πάλευαν να μην απολυθούν. Επιπλέον, έκτακτοι εργαζόμενοι – που εργάζονταν χωρίς επιδόματα ή ασφάλεια – άρχισαν να καταφθάνουν, κάνοντας τους μόνιμους εργαζόμενους να υποφέρουν ακόμη περισσότερο.

ΔΕΙΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

Τώρα πια, κανείς δεν σκέφτεται καν να διαμαρτυρηθεί σε 12ώρο – και βάλε – εργασίας ημερησίως.

«Σε έναν ιαπωνικό χώρο εργασίας, οι υπερωρίες είναι πάντα εκεί. Θεωρούνται πλέον ως κανονικό ωράριο εργασίας», αναφέρει ο Κόγι Μοριόκα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κανσά, ο οποίος είναι στην επιτροπή ειδικών που συμβουλεύει την κυβέρνηση πώς να καταπολεμήσει το Καρόσι. «Δεν επιβάλλεται από κανέναν, όμως οι εργαζόμενοι αισθάνονται σα να είναι υποχρεωτικό».

Ενώ οι βασικές εργατοώρες είναι 40 την εβδομάδα, πολλοί εργαζόμενοι δεν βάζουν υπερωρίες, από φόβο μήπως λάβουν κακή αξιολόγηση για τη δουλειά τους. Αυτό οδήγησε στο να μην χρεώνουν υπερωρίες, κάνοντας πραγματικότητα τη δωρεάν εργασία.

Αυτό το ατελείωτο πρόγραμμα οδήγησε στο Καρόσι – είτε από καρδιακή προσβολή, είτε από εγκεφαλικό, είτε από αυτοκτονία που πυροδοτήθηκε από την υπερεργασία – αποτελεί πλέον αναγνωρισμένη αιτία θανάτου. Στοιχεία του υπουργείου Εργασίας δείχνουν ότι 189 θάνατοι διαπιστώθηκαν πέρυσι ότι προήλθαν από αυτό, παρόλο που ειδικοί πιστεύουν ότι ο πραγματικός αριθμός ανέρχεται σε χιλιάδες.

Το Καρόσι θεωρείται κυρίως πρόβλημα αντρικό, όμως αρκετοί τονίζουν ότι βλέπουν έναν διαρκώς αυξανόμενο αριθμό γυναικών να πεθαίνουν, οι περισσότερες εκ των οποίων αυτοκτονούν. Το ανησυχητικό είναι ότι είναι πολύ νέοι, συχνά δεν έχουν φτάσει καν τα 30, όπως αναφέρει δικηγόρος που μάχεται για τις οικογένειες θυμάτων. Ο Καβαχίτο εκπροσωπούσε την οικογένεια δημοσιογράφου στα 30 της που πέθανε από καρδιακή προσβολή. Όταν ένας ρεπόρτερ έδειξε έκπληξη διευκρίνισε ότι «δεν είναι σπάνιο στην Ιαπωνία να παθαίνουν καρδιακή προσβολή άνθρωποι στα 30 τους».

Όταν ένας θάνατος αναγνωριστεί ως Καρόσι η οικογένεια του θύματος αυτόματα έχει το δικαίωμα για να λάβει αποζημίωση μέσω του συστήματος επιδομάτων των εργαζομένων. Ο αριθμός των οικογενειών που διεκδίκησαν την αποζημίωση για Καρόσι έφτασε τον αριθμό ρεκόρ των 2310 υποθέσεων από τον Μάρτιο του 2015 έως τον Μάρτιο του 2016.

Λιγότερες όμως από το ένα τρίτο των διεκδικήσεων είναι επιτυχημένες.

Ο θάνατος του Κιγιοτάκα Σεριζάουα επικυρώθηκε επισήμως τον περασμένο μήνα. Ήταν προϊστάμενος υπεύθυνος να επιτηρεί επιστάτες κτηρίων σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες στο βορειοανατολικό Τόκιο. Δυσκολευόμενος να ακολουθήσει τους ρυθμούς, ο Κιγιοτάκα προσπάθησε να παραιτηθεί έναν χρόνο πριν τον θάνατό του, αλλά το αφεντικό του αρνήθηκε να δεχτεί την παραίτησή του! Μη θέλοντας να δώσει συνέχεια στο θέμα, επέστρεψε στη δουλειά του.

Μερικές φορές σταματούσε στο σπίτι των γονιών του για να κοιμηθεί για λίγο πηγαίνοντας από γραφείο σε γραφείο. «Ξάπλωνε εδώ στον καναπέ και έπεφτε σε τόσο βαθύ ύπνο που πήγαινα να ελέγξω αν αναπνέει» λέει η μητέρα του, Μιτσούκο. Την τελευταία φορά που τον είδε η μητέρα του ήταν τον περασμένο Ιούλιο όταν πήγε να πάρει τα ρούχα που του έπλυνε γιατί ο ίδιος δεν προλάβαινε να βάλει πλυντήριο. Σταμάτησε για 10 λεπτά και είδαν μαζί βιντεάκια με γάτες στο κινητό του.

Όμως, στις 26 Ιουλίου δηλώθηκε αγνοούμενος. Τρεις εβδομάδες αργότερα το πτώμα του βρέθηκε στο αυτοκίνητο όχι μακριά από το σημείο όπου πήγαινε με την οικογένειά του κάμπινγκ όταν ήταν παιδί. Έκαψε μπρικέτες μέσα στο αυτοκίνητο και πέθανε από τις αναθυμιάσεις.

Παρόλο που το Καρόσι αποτελεί πρόβλημα για αρκετές δεκαετίες ήταν μόλις πριν από 18 μήνες που η κυβέρνηση πέρασε νομοθεσία για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Ο νόμος θέτει συγκεκριμένους στόχους, όπως να μειώσει το ποσοστό των υπαλλήλων που δουλεύουν πάνω από 60 ώρες την εβδομάδα στο 5% μέχρι το 2020, από το 8-9% που καταγράφεται σήμερα.

Η κυβέρνηση προσπαθεί επίσης να πείσει τους εργαζόμενους να παίρνουν τις άδειες διακοπών τους. Οι περισσότεροι Ιάπωνες δικαιούνται 20 ημέρες ετησίως αλλά ελάχιστοι παίρνουν έστω τις μισές, εξαιτίας της κουλτούρας που τους κάνει να πιστεύουν ότι αν τις πάρουν όλες δείχνουν έλλειψη αφοσίωσης στην εταιρεία.

Το πρόβλημα Καρόσι εντείνεται από την αδυναμία των σωματείων των εργαζομένων να αντεπεξέλθουν, καθώς ανησυχούν περισσότερο για το πώς θα αυξηθούν οι μισθοί παρά το πώς θα μειωθούν τα ωράρια.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΣΥΝΕΔΡΙΟ: 12ο Συνέδριο και Έκθεση Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης

ΑΡΘΡΟ: Δέκα λόγοι για να απορρίψετε μία θέση εργασίας

ΑΡΘΡΟ: Έρχεται η εβδομάδα εργασίας των τεσσάρων ημερών!

ΑΡΘΡΟ: Οι 5 άνθρωποι που θα απογειώσουν ή θα καταποντίσουν την επιχείρησή σου

ΝΕΑ: Συνεργασία MySeminars με τον Όμιλο IMH

ΝΕΑ: Νέα ή και Μικρή Επιχείρηση? Καλά κάνεις να προσέξεις αυτά τα 10 πράγματα

ΝΕΑ: CYTA: Ξεκινάει το πιλοτικό δίκτυο 5G στην Κύπρο