Κοινωνικές επιχειρήσεις: Τι είναι και σε ποιο στάδιο βρίσκεται η Κύπρος

Μέχρι στιγμής στην Κύπρο δεν έχουν ιδρυθεί κοινωνικές επιχειρήσεις, καθώς το νομοσχέδιο βρίσκεται ακόμα στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού.

Η επιχειρηματικότητα είναι ένα γοητευτικό κεφάλαιο της οικονομίας, ωστόσο θέλει μεγάλη προσοχή πριν αποφασίσει κάποιος να δραστηριοποιηθεί σ’ έναν τομέα της και βουτήξει στα νερά της. Ριψοκίνδυνες αποφάσεις, επενδύσεις και δανεισμοί μπορεί να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα για τον επιχειρηματία, μπορεί όμως να του διδάξουν πολλά μέσα από αυτή τη βουτιά στο επιχειρείν και να στραφεί σοφότερος σε νέα επιχειρηματικά μονοπάτια. Οι συμβουλές είναι το συχνότερο αίτημα όσων θέλουν να ανοίξουν μια επιχείρηση, ώστε να έχει επιτυχία στην αγορά και ικανοποιητικό κέρδος στην τσέπη του ιδρυτή. Διαχρονικά το κέρδος παραμένει ο μεγαλύτερος σκοπός του επιχειρηματία. Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον στόχο έρχεται να προστεθεί πλέον και μια νέα κουλτούρα του επιχειρείν, η οποία έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και μια εναλλακτική μορφή επιχειρηματικότητας.

Τι σημαίνει αυτό; Πρόκειται για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, η οποία βάζει ως προϋπόθεση της λειτουργίας της επιχείρησης την απόδοση μέρους του κέρδους της σε κοινωνικό σκοπό, τον οποίο θα έχει ορίσει στο καταστατικό της κατά την ίδρυσή της, καθώς και την πρόσληψη ατόμων με αναπηρίες, αλλά και ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως αποφυλακισμένοι, κακοποιημένες γυναίκες, μετανάστες, περιθωριοποιημένοι νεαροί και άλλα. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι πλέον σημαντικό μέρος της κοινωνικής οικονομίας, αποτελούν μια ειδική μορφή επιχειρηματικότητας και έχουν ως στόχο την επίτευξη κοινωνικών σκοπών, με την ευρύτερη έννοια του όρου, καθώς και τη δημιουργία κοινωνικής προστιθέμενης αξίας.

Κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν ιδρυθεί σε διάφορες χώρες, όπως την Ελλάδα, τη Βρετανία, τη Σκωτία, την Ιταλία, τη Ρουμανία, τη Γαλλία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και τις Κάτω Χώρες. Σήμερα σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο λειτουργούν κοινωνικές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι καινοτόμες, με περιβαλλοντικό ενδιαφέρον και εργοδοτούν ανθρώπους, οι οποίοι θα ήταν αδύνατο να εργαστούν σε μια άλλη επιχείρηση, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ένα παράδειγμα ευρωπαϊκής κοινωνικής επιχείρησης είναι στη  Γαλλία, όπου µία εταιρεία εφάρμοσε το 2004 μία πρωτοποριακή ιδέα παροχής υπηρεσιών πλυσίµατος αυτοκινήτων χωρίς νερό, µε βιοαποικοδοµήσιµα προϊόντα, χρησιµοποιώντας ανειδίκευτο προσωπικό ή περιθωριοποιηµένα άτοµα, προκειµένου να τα επανεντάξει στην αγορά εργασίας. Στην Κύπρο πού βρισκόμαστε;

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ MANAGEMENT & LEADERSHIP

Εν αναμονή της ψήφισης των Κανονισμών

Το Economy Today επικοινώνησε με το γραφείο του Εφόρου Συνεργατικών Εταιρειών και Κοινωνικών Επιχειρήσεων για να αντλήσει περισσότερα στοιχεία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα και να μάθουμε πού βρίσκονται σήμερα οι διαδικασίες για την ίδρυση μιας κοινωνικής επιχείρησης στην Κύπρο. Όπως μας ενημέρωσαν μέχρι σήμερα δεν έχουν ιδρυθεί κοινωνικές επιχειρήσεις στην Κύπρο, καθώς δεν έχει ψηφιστεί το σχετικό νομοσχέδιο.

Σύμφωνα με πληροφορίες που λήφθηκαν από το γραφείο του Εφόρου, το προσχέδιο των Κανονισμών βρίσκεται ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και η διαδικασία υποβολής των αιτήσεων για την εγγραφή στο μητρώο των κοινωνικών επιχειρήσεων θα αρχίσει άμεσα με την έγκριση των σχετικών Κανονισμών από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, διευκρινίζοντας ότι η διαδικασία της αίτησης ή της εγγραφής στο μητρώο των κοινωνικών επιχειρήσεων θα γίνεται ηλεκτρονικά. Μάλιστα μετά την έγκριση των Κανονισμών, το γραφείο του Εφόρου Συνεργατικών Εταιρειών και Κοινωνικών Επιχειρήσεων θα διοργανώσει εκστρατείες διαφώτισης και ενημέρωσης του κοινού και των επιχειρήσεων, καθώς και εκπαιδευτικά σεμινάρια για τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.

Επιχορηγήσεις ανά κοινωνική επιχείρηση

Επίσης, αναφέρεται ότι το γραφείο του Εφόρου Συνεργατικών Εταιρειών και Κοινωνικών Επιχειρήσεων συνεργάζεται στενά με τις συναρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για σκοπούς υιοθέτησης κινήτρων για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα φορολογικές ελαφρύνσεις, χορηγίες, συμβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες κατάρτισης για άτομα με αναπηρίες και άλλα. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη στον εγκεκριμένο προϋπολογισμό της Υπηρεσίας Συνεργατικών Εταιρειών (ΥΣΕ) για το 2023, καθώς και στο εγκεκριμένο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) 2024 - 2025 έχουν περιληφθεί πιστώσεις που μπορούν να ανέλθουν μέχρι και το συνολικό ποσό των 900.000 ευρώ (300.000 ευρώ κατ’ έτος), οι οποίες θα χρηματοδοτήσουν το Σχέδιο παροχής χορηγιών προς τις κοινωνικές επιχειρήσεις, το οποίο θα αφορά, κυρίως, την κάλυψη βασικών δαπανών για την ετοιμασία των απαιτούμενων στοιχείων και εγγράφων σε σχέση με την υποβολή αίτησης για εγγραφή στο μητρώο των κοινωνικών επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα συμβουλευτικές υπηρεσίες, δικηγορικά έξοδα κ.λπ. και ενδεχομένως μέρος από τα πρώτα έξοδα λειτουργίας, με ποσό επιχορήγησης περίπου τις 15.000 ευρώ ανά επιχείρηση.

Το Σχέδιο θα δημοσιευθεί αφού εγκριθούν οι Κανονισμοί από τη Βουλή και αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή του Νόμου είναι ο Έφορος της Υπηρεσίας Συνεργατικών Εταιρειών, ο οποίος ασκεί και τα καθήκοντα του Εφόρου Κοινωνικών Επιχειρήσεων. Επίσης, ο θεσμός της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, γενικότερα, υπάγεται στην πολιτική αρμοδιότητα του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Οι πρόνοιες του νόμου περί κοινωνικών επιχειρήσεων

Όσον αφορά στις πρόνοιες που περιλαμβάνει ο περί Κοινωνικών Επιχειρήσεων Νόμος, αυτές, μεταξύ άλλων, είναι οι εξής:

1.Προβλέπει ότι, ως κοινωνική επιχείρηση δύναται να εγγραφεί νομική οντότητα, η οποία ασκεί οικονομική δραστηριότητα ως:

• ιδιωτική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με μετοχές ή με εγγύηση, εγγεγραμμένη σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Εταιρειών Νόμου ή

• συνεργατική εταιρεία εγγεγραμμένη σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Συνεργατικών Εταιρειών Νόμου ή

• ομόρρυθμος ή Ετερόρρυθμος Συνεταιρισμός εγγεγραμμένος σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Ομορρύθμων και Ετερορρύθμων Συνεταιρισμών και Εμπορικών Επωνυμιών Νόμου.

Νοουμένου ότι, το εν λόγω νομικό πρόσωπο (επιχείρηση) πληροί παράλληλα και τις πρόνοιες του περί Κοινωνικών Επιχειρήσεων Νόμου (με βάση το καταστατικό /ειδικούς κανονισμούς του), τότε δύναται επίσης να εγγραφεί ως Κοινωνική Επιχείρηση στο Μητρώο των Κοινωνικών Επιχειρήσεων.  

Ως εκ τούτου, ο αριθμός προσώπων που απαιτείται για τη σύσταση (ίδρυση) ενός από τα πιο πάνω νομικά πρόσωπα, καθορίζεται στο Νόμο, βάσει του οποίου το εν λόγω νομικό πρόσωπο έχει συσταθεί.  Στο Μητρώο Κοινωνικών επιχειρήσεων, η εν λόγω επιχείρηση, απλά εγγράφεται.

2. Καθορίζει δύο είδη κοινωνικών επιχειρήσεων:

• την κοινωνική επιχείρηση γενικού σκοπού, η οποία έχει ως κύριο σκοπό λειτουργίας την κοινωνική αποστολή, μέσω της προώθησης κοινωνικών, πολιτιστικών ή και περιβαλλοντικών δράσεων με γνώμονα το συμφέρον της κοινωνίας και

• την κοινωνική επιχείρηση ένταξης, η οποία έχει ως κύριο σκοπό λειτουργίας την κοινωνική αποστολή, μέσω της εργοδότησης, κατά 10% κατ’ ελάχιστον, ως εργατικό δυναμικό, ατόμων με αναπηρίες και κατά 30% κατ’ ελάχιστον, ως εργατικό δυναμικό, ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες.

3. Καθορίζει ότι η κοινωνική επιχείρηση παρέχει αγαθά ή υπηρεσίες στη βάση ενός επιχειρηματικού μοντέλου, σύμφωνα με το οποίο πέραν του 70% των εσόδων της προέρχεται από επιχειρηματική δραστηριότητα.

4. Προβλέπει ότι κάθε κοινωνική επιχείρηση διοικείται με τρόπο επιχειρηματικό, υπεύθυνο και διαφανή, ιδίως με τη συμμετοχή των μελών, των εργαζομένων ή και των πελατών της, ανάλογα με την περίπτωση, καθώς και άλλων ενδιαφερόμενων μερών που επηρεάζονται από την επιχειρηματική δραστηριότητά της.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ SOFT SKILLS

5. Η κοινωνική επιχείρηση γενικού σκοπού επενδύει τουλάχιστον το 80% των κερδών της, μετά τους φόρους, για την επίτευξη του κύριου σκοπού λειτουργίας της και η κοινωνική επιχείρηση ένταξης το 40% (δηλαδή, μεταφέρουν στα μη διαθέσιμα προς διανομή αποθεματικά τους, το μέρος αυτό των κερδών για μελλοντική χρήση προς επίτευξη των κύριων σκοπών της λειτουργίας τους).

6. Η κοινωνική επιχείρηση εφαρμόζει πολιτικές περί αποδοχών και πρακτικές, ώστε η αμοιβή έκαστου ανώτερου διοικητικού στελέχους της, καθώς και η υψηλότερη αμοιβή που λαμβάνει οποιοσδήποτε υπάλληλός της, να μην υπερβαίνει το τετραπλάσιο της αμοιβής που λαμβάνει υπάλληλος στο πλαίσιο του χαμηλότερου μισθολογικού κλιμακίου.

Τα οφέλη από την κοινωνική επιχειρηματικότητα

Όπως προκύπτει, τα οφέλη τα οποία μπορεί να αποκομίσει κάποιος από την ίδρυση μιας κοινωνικής επιχείρησης είναι πολλά και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω τέσσερα:

1. Κοινωνικά, οικονομικά και άλλα οφέλη, ενόψει των σκοπών λειτουργίας των κοινωνικών επιχειρήσεων γενικού σκοπού (κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί, πολιτιστικοί).

2. Δημιουργία θέσεων εργασίας, επανένταξη και νέες ευκαιρίες για άτομα με αναπηρία και άτομα που ανήκουν στις άλλες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, σε σχέση με τις κοινωνικές επιχειρήσεις ένταξης.

3. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας γενικότερα.

4. Δημιουργία μιας νέας κουλτούρας επιχειρείν που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον, στο πλαίσιο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που καθόρισε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.

Πολιτική προτεραιότητα

Σημειώνεται, επίσης, ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί πολιτική προτεραιότητα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Συγκεκριμένα στις 9 Δεκεμβρίου του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε Σχέδιο Δράσης για την τόνωση της κοινωνικής οικονομίας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το εν λόγω Σχέδιο Δράσης χαιρετίστηκε από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στην Ε.Ε. δραστηριοποιούνται περίπου 2,8 εκατ. οντότητες της κοινωνικής οικονομίας, οι οποίες έχουν δημιουργήσει πέραν των 13 εκατ. θέσεων εργασίας. Μάλιστα, στις πλείστες νότιες χώρες της Ε.Ε., η κοινωνική οικονομία συμβάλλει με πέραν του 10% στο ΑΕΠ της κάθε χώρας.

Επιπλέον, το 2018, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε Σχέδιο Δράσης για ανάπτυξη οικοσυστήματος κοινωνικών επιχειρήσεων στην Κύπρο. Από τον Δεκέμβριο του 2020, βρίσκεται σε ισχύ ο Περί Κοινωνικών Επιχειρήσεων Νόμος, με τον οποίο θεσπίζεται το πλαίσιο για την εγγραφή κοινωνικών επιχειρήσεων στο σχετικό Μητρώο, εφόσον βέβαια πληρούν τις καθορισμένες στον Νόμο προϋποθέσεις.

Ολοκληρώνοντας, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τον προσεχή Ιούνιο, στο πλαίσιο προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αμοιβαία εκμάθηση από ισότιμα μέρη, διοργανώνεται εκδήλωση με θέμα «Establishing an Ecosystem for the Support of Social Enterprises in Cyprus», όπου θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αναπτυγμένη την κοινωνική οικονομία και την κοινωνική επιχειρηματικότητα, εκπρόσωποι διαφόρων διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπρόσωποι αρμοδίων υπουργείων ή υπηρεσιών της Κύπρου, καθώς και διάφοροι άλλοι αρμόδιοι φορείς. Κατά την εκδήλωση θα συζητηθούν σημαντικά θέματα, τα οποία αφορούν την κοινωνική οικονομία και την κοινωνική επιχειρηματικότητα και στη συνέχεια θα γίνει ανταλλαγή απόψεων σε σχέση με την εγκαθίδρυση οικοσυστήματος στην Κύπρο για τη στήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων. Η εν λόγω εκδήλωση διοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υποστηρίζεται από την Κυπριακή Δημοκρατία.