Σεξουαλική παρενόχληση. Τι είναι και πως την αντιμετωπίζουμε

Το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης αφορά παραμέτρους νομικές, κοινωνικές και ηθικές που για να μπορέσουν να αναλυθούν εκτενώς, πρέπει να ξεκινήσει κανείς από τα βασικά.

Ζήτημα 1: Τί σημαίνει σεξουαλική παρενόχληση;

Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ταυτόχρονα, παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρησης. Στο χώρο εργασίας δε, αποτελεί μια σχετικά συχνή προσβολή εις βάρος των εργαζομένων και κυρίως των γυναικών.

Σύμφωνα με την Κυπριακή Νομοθεσία όπως ορίζεται στο Νόμο για την Ίση Μεταχείριση στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση (Νόμος 205(Ι)2002 και τροποποιητικός Νόμος 40(Ι) 2006), ο όρος σεξουαλική παρενόχληση σημαίνει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη από τον αποδέκτη της συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης που εκφράζεται λόγω ή έργω και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου - ιδίως όταν δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό, ταπεινωτικό ή επιθετικό περιβάλλον- κατα την απασχόληση ή την επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση ή κατα την πρόσβαση σε απασχόληση ή επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση.

Με απλά λόγια, η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να είναι ένα απλό γεγονός, σποραδικά γεγονότα ή μια συνεχιζόμενη διαδικασία ανεπιθύμητης/μη αποδεκτής για τον/την αποδέκτη/τρια σεξουαλική συμπεριφορά. Ως εκ τούτου, η εκδήλωση της περιιλαμβάνει ένα ευρύ πεδίο συμπεριφοράς (από προφορική μέχρι σωματική συμπεριφορά), που συσχετίζεται άμεσα με την άνιση συσχέτιση εξουσίας και όχι απαραίτητα πάντοτε με το σεξ.  Την ίδια στιγμή, ένα **αθώο και καλοπροαίρετο κομπλιμέντο** ή η εκδήλωση αγνού και ειλικρινούς ενδιαφέροντος προς το άλλο φύλο δεν ανάγεται κάθε φορά σε σεξουαλική παρενόχληση. Εκεί που ξεπερνάται το όριο είναι εκεί όπου η πιεστική συμπεριφορά κάποιου που ασκεί εξουσία πάνω στον/στην εργαζόμενο/η, είναι τέτοια που δημιουργεί μια κατάσταση δυσφορίας για το θύμα και θίγει την προσωπική του υπόσταση και αξιοπρέπεια.

Η MySeminars προτείνει

28/03/2023 Σεμινάριο: Σεξουαλική Παρενόχληση στον χώρο εργασίας, πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης της

Για πολλά χρόνια, το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης που κυρίως παρατηρείται συνήθως σε βάρος των εργαζόμενων γυναικών, όχι μόνο περνούσε απαρατήρητο αλλά αποτελούσε και ταμπού μέσα στους χώρους δουλειάς. Έρευνες μάλιστα καταδείχνουν ότι το 90% των γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόληση στη σχολή τους ή στον χώρο εργασίας τους, σιωπούν και δεν το αναφέρουν, μη θέλοντας να διακινδυνεύσουν τις θέσεις τους ή να στρέψουν τα φώτα της δημοσιότητας επάνω τους.

Ζήτημα 2: Τί μπορεί να θεωρηθεί σεξουαλική παρενόχληση;

Η σεξουαλική παρενόχληση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

Tαπεινωτικά ή υποτιμητικά καλέσματα. Γελοία σχόλια, προσβολές και απειλή. Επαναλαμβανόμενα πειράγματα για ατομικά χαρακτηριστικά στην εμφάνιση. Προσβλητικά, φραστικά ή πρακτικά ανέκδοτα. Φυσική επαφή. Άσεμνη επίθεση. Σεξιστικά σχόλια, ερωτήσεις για σεξουαλικές εμπειρίες, σεξουαλικά σχόλια για το σώμα, βλέμμα ή ντύσιμο.  

Ζήτημα 3: Πώς διαφέρει η σεξουαλική παρενόχληση από τον σεξισμό;

Σεξισμός ονομάζεται το σύνολο των προκαταλήψεων και συμπεριφορών, οι οποίες θεωρούν το ένα εκ των δύο φύλων βιολογικά, ηθικά, διανοητικά και πνευματικά υποδεέστερο του άλλου, επιτρέποντας ή και θεσμοθετώντας τις εναντίον του συστηματικές διακρίσεις, αρνητικές ή φοβικές κρίσεις, φυσικούς περιορισμούς ή και εκδηλώσεις μίσους. Έχει ένα μεγαλύτερο εύρος από την σεξουαλική παρενόχληση καθώς μπορεί να υφίσταται όπουδηποτε - από το σπίτι και τη δημόσια ζωή μέχρι και το να βρίσκεται εσωτερικευμένος στον ίδιο τον εαυτό ενός ατόμου λόγω των πατριαρχικών αντιλήψεων μιας κοινωνίας.

Ουσιαστικά, ο σεξισμός υποστηρίζει και υποδηλώνει την ανδρική ανωτερότητα και υπεροχή έναντι της γυναικείας κατωτερότητας. Ο σεξισμός έχει τις ρίζες του στη δομή της κάθε κοινωνίας. Η ανωτερότητα των ανδρών απορρέει από την πεποίθηση ότι οι άνδρες είναι περισσότερο δυνατοί και έξυπνοι. Όταν η άνιση μεταχείριση παίρνει τη μορφή της συστηματικής κακομεταχείρισης, εκμετάλλευσης και αδικίας, τότε αυτό γίνεται κοινωνική καταπίεση. Ο σεξισμός θεωρείται η διάκριση εναντίον ανθρώπων βασισμένη στο φύλο τους ή τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό παρά στα ατομικά τους λάθη, αλλά μπορεί επίσης να αναφέρεται σε οποιαδήποτε ή σε όλες τις διαφοροποιήσεις που βασίζονται στο φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό.  

Ο σεξισμός μπορεί να αναφέρεται σε τρεις λεπτά διαφοροποιημένες απόψεις ή συμπεριφορές: 

1. Το ένα φύλο είναι ανώτερο του άλλου.

2. Οι άντρες και οι γυναίκες είναι πολύ διαφορετικοί και αυτό πρέπει να αντανακλάται έντονα στην κοινωνία, τη γλώσσα, τα σεξουαλικά δικαιώματα και τον νόμο.

3. Το μίσος απέναντι στις γυναίκες (μισογυνισμός) ή το μίσος απέναντι στους άντρες (μισανδρισμός).

Ο σεξισμός δεν σταματά στον τρόπο ομιλίας, στα ανέκδοτα και στα αστεία για τις γυναίκες. Το καμάκι, που οι περισσότεροι άντρες το θεωρούν αθώο, είναι στη βάση του σεξιστικό, όταν γίνεται με αλαζονεία και “μαγκιά” και με γλώσσα χυδαία και υποτιμητική για τη γυναίκα. Όταν γίνεται για να αποδείξει ο άντρας στους γύρω και στην παρέα του τον “ανδρισμό” του και όχι για να κάνει κάποιο θετικό και όμορφο σχόλιο για τη γυναίκα. Όλες οι γυναίκες έχουν αντιμετωπίσει κάποια στιγμή στη ζωή τους αυτού του είδους το “καμάκι”. Αυτό μπορεί ωστόσο να πάρει και τη μορφή της σεξουαλικής παρενόχλησης, όταν γίνεται επίμονα και πιεστικά και δεν σταματά όταν η γυναίκα αρνείται ή έχει δείξει την ενόχλησή της. Η σεξουαλική παρενόχληση συχνά δεν μένει απλά στα λόγια. Πολλές γυναίκες βίωσαν στο δρόμο κάποιον που τις αγγίζει στο στήθο δήθεν τυχαία, ή κολλά επάνω τους μέσα σε ένα γεμάτο λεωφορείο. Οι γυναίκες, βρίσκονται όμως σε ακόμα χειρότερη κατάσταση όταν η σεξουαλική παρενόχληση γίνεται στον χώρο εργασίας τους, καθώς δεν μπορούν να αντιδράσουν εύκολα, ή και καθόλου, όταν αυτός που τις παρενοχλεί είναι το αφεντικό τους. Και δυστυχώς δεν πρόκειται καθόλου για μεμονωμένα περιστατικά. Το ποσοστό των γυναικών στην Ευρώπη που έρχεται αντιμέτωπο με σεξουαλική παρενόχληση αγγίζει το 50%.

Zήτημα 4: Πώς μπορεί να ζητήσει κάποιος βοήθεια;

Οι θεσμικοί, δηλαδή βάση νομοθεσίας μηχανισμοί χειρισμού καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης στην Κύπρο είναι οι ακόλουθοι:

- Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελµατική Εκπαίδευση Επιθεωρητές/τριες του Τμήματος Εργασίας Αρχή Ισότητας Επιτρόπου Διοίκησης

Πότε και γιατί πρέπει να υποβάλει κάποιος καταγγελία στους δημόσιους φορείς ή στο δικαστήριο?

Στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. Ο/η δράστης συνεχίζει ακόμα και αφου το θύμα μίλησε στον ίδιο και στον εργοδότη. 

2. Ο/η δράστης είναι ο ίδιος ο εργοδότης. 

3. Το θύμα δεν είναι ευχαριστημένη/ος με τον τρόπο που το χειρίζεται ο εργοδότης ή με το αποτέλεσμα της διερεύνησης του παραπόνου.

Όσο πιο σύντομα υποβληθεί το παράπονο, τόσο το καλύτερο για το θύμα και πιθανόν και για άλλους/άλλες συναδέλφους.  Αν επιθυµεί να προχωρήσει ένα θύµα δικαστικά, η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελµατική Εκπαίδευση, µπορεί να εξετάσει τη δυνατότητα παροχής 'ανεξάρτητης νοµικής συνδροµής', εφόσον υπάρχει σχετική έκθεση από Επιθεωρητές/τριες ισότητας του Υπουργείου Εργασίας ή από την Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου ∆ιοίκησης.

Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία απειλεί την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση ενός ατόμου. Μπορεί να σε κάνει να σταματήσεις την εργασία σου, μειώνει την αξιοπρέπεια σου και μπορεί να επιδράσει στην υγεία και ευτυχία σου. H νομοθεσία και οι θεσμοί υπάρχουν και μπορούν να σε προστατέψουν. Χρησιμοποίησε τους για να διασφαλίσεις τα δικαιώματα σου.

Με θερμές ευχαριστίες στην Άννα Πηλαβάκη, Επιστηµονική Συνεργάτιδα Επιτροπής Ισότητας Αντρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελµατική Εκπαίδευση για την καθοδήγηση, τις χρήσιμες πληροφορίες και τις μελέτες της που αποτέλεσαν και τις βασικές πηγές του άρθρου.