Τι Είναι Ενσυνειδητότητα (Mindfulness) και πως θα σας Απογειώσει Προσωπικά και Επαγγελματικά

Σας έχει συμβεί να οδηγείτε πηγαίνοντας κάπου και φτάνοντας στον προορισμό σας να συνειδητοποιείτε ότι δεν θυμάστε τίποτα από τη διαδρομή; Ή αρχίζετε να τρώτε ένα πακέτο πατατάκια σερφάροντας στο ίντερνετ και κάποια στιγμή, διαπιστώνετε ότι το μόνο που είχε απομείνει στα χέρια σας είναι ένα άδειο πακέτο...; Στους περισσότερους, μας έχει συμβεί!

Α-συνειδητότητα

Αυτά, είναι μερικά μόνο παραδείγματα απουσίας της συνειδητότητας ή αλλιώς α-συνειδητότητας. Μιας κατάστασης νοητικής περιπλάνησης του νου που η νευροεπιστήμη ονομάζει “Προεπιλεγμένο Δίκτυο Λειτουργίας” (Default Mode Network) και που ταυτόχρονα μας βάζει στον λεγόμενο "αυτόματο πιλότο". Έρευνα δείχνει ότι ο νους “ταξιδεύει” κατά μέσο όρο 47% του ξυπνητού μας χρόνου. Το διάστημα αυτό η προσοχή μας είναι απορροφημένη σε αναμνήσεις από το παρελθόν, σε σενάρια για το μέλλον, αξιολογήσεις ή αυτοκριτική και ουσιαστικά “απουσιάζουμε” πλήρως ή μερικώς από την εμπειρία μας στο παρόν. Όντας σε αυτή τη νοητική κατάσταση, λειτουργούμε από συνήθεια ή/και αντιδραστικά και άρα, “αυτόματα”. Η παραπάνω έρευνα καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι όσο περισσότερο ο νους είναι “απών” από το παρόν, τόσο λιγότερο νιώθουμε ευτυχισμένοι. 

Επιπλέον στον τεχνολογικά υπέρσυνδεδεμένο κόσμο που σήμερα ζούμε σήμερα, είναι πολύ εύκολο να “ξεχνιόμαστε” για ώρες σερφάροντας α-συνείδητα στο ίντερνετ ή σκρολάροντας στα social media.

Τι είναι λοιπόν η Ενσυνειδητότητα (Mindfulness);

Ενσυνειδητότητα, επίγνωση ή mindfulness, είναι το αντίθετο της α-συνειδητότητας. Σημαίνει ότι βγαίνουμε από τον αυτόματο πιλότο και ανακτούμε τον έλεγχο της προσοχής μας, και σε μεγάλο βαθμό της ζωής μας. Ο πρωτοπόρος επιστήμονας στην ενσυνειδητότητα και δημιουργός του παγκόσμια αναγνωρισμένου προγράμματος Μείωση Άγχους Μέσω Ενσυνειδητότητας (MBSR), Jon Kabat-Zinn, ορίζει την ενσυνειδητότητα ως “την με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν, χωρίς κριτική.” Ο ορισμός αυτός συμπυκνώνει τα βασικά “συστατικά” (δεξιότητες) της ενσυνειδητότητας στα οποία εν συντομία θα αναφερθούμε παρακάτω.

"Ενσυνειδητότητα είναι η με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν, χωρίς κριτική." (Jon Kabat-Zinn)

CIIM Seminar 21/04/2023: Mindful Stress Management for Increased Employee Engagement & Productivity

Τα 4 Π της Ενσυνειδητότητας: Πρόθεση - Παρατήρηση - Παρόν - Περιέργεια

1. Πρόθεση

Η πρώτη και βασικότερη δεξιότητα της ενσυνειδητότητας είναι η με πρόθεση διαχείριση της προσοχής μας. Μπορούμε να φανταστούμε την προσοχή μας ως ένα “φακό” και τη συγκέντρωση, ως την επιλογή που θα τον εστιάσουμε. Όπως συχνά λέγεται, “όπου είναι η προσοχή μας, αυτή είναι και η πραγματικότητά μας.”

2. Παρατήρηση

Δεύτερο “συστατικό” της ενσυνειδητότητας είναι αυτό της παρατήρησης. Ως επιστήμονες του εαυτού μας, η ενσυνειδητότητα βοηθά να αναγνωρίζουμε και παρατηρούμε σε πραγματικό χρόνο (παρόν) όλα τα φαινόμενα που διαμορφώνουν αυτό που βιώνουμε, την εσωτερική και εξωτερική μας εμπειρία: 

• Τις πέντε σωματικές αισθήσεις: όραση, ακοή, γεύση, οσμή, αφή

• Τις σκέψεις και τα συναισθήματα

3. Παρόν

Το παρόν, είναι πραγματικά η μόνη στιγμή που έχουμε για να ζήσουμε. Η μόνη στιγμή να νιώσουμε, να μάθουμε, να αλλάξουμε, να μοιραστούμε και να απολαύσουμε. Αν αφήσουμε το νου ανεξέλεγκτο, συνήθως προτιμά να είναι κάπου αλλού ή τα πράγματα να είναι κάπως αλλιώς. Ο βαθμός συνειδητότητας που φέρνουμε στις στιγμή της ζωής μας, καθορίζει τις επιλογές μας και τις προϋποθέσεις για τις επόμενες στιγμές - το επόμενο παρόν! 

4. Χωρίς Κριτική (Περιέργεια)

Το τελευταίο “συστατικό” της ενσυνειδητότητας είναι η μη-κριτική ή αλλιώς αποστασιοποιημένη παρατήρηση. Σκοπός της ενσυνειδητότητας δεν είναι να αλλάξουμε, παρατείνουμε ή απωθήσουμε σκέψεις, συναισθήματά ή αισθήσεις, μια και είναι ήδη εδώ. Αυτό που κάνουμε είναι να φέρουμε με πρόθεση και φιλική περιέργεια την προσοχή μας στην τρέχουσα εμπειρία μας χωρίς να την κρίνουμε, αναλύσουμε ή αξιολογήσουμε, περιλαμβανομένων και των ίδιων των σκέψεων και συναισθημάτων. 

Με την ανάπτυξη και ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας, σταδιακά μπορούμε να αποσυνδεόμαστε από την ασυνείδητη νοητική περιπλάνηση το νου, τον αυτόματο πιλότο) και την α-συνειδητότητα δημιουργώντας “χώρο” για περισσότερες και πιο επιδέξιες επιλογές, φέρνοντας ευεξία, ευημερία και πραγματική ελευθερία στη ζωή μας!

CIIM Seminar 21/04/2023: Mindful Stress Management for Increased Employee Engagement & Productivity

Πώς μπορούμε να ενδυναμώσουμε την ενσυνειδητότητα;

Ως άνθρωποι, έμφυτα όλοι έχουμε τις δεξιότητες της ενσυνειδητότητας. Στην πορεία όμως της εξελικτικής μας πορείας ως είδος και της σημερινής τεχνολογίας, οι δεξιότητες αυτές έχουν ατονήσει και συχνότερα “χανόμαστε” στις ιστορίες του νου και ζούμε στον “αυτόματο πιλότο”. Για να ενδυναμώσουμε και εξασκήσουμε τις δεξιότητες αυτές, όπως για να έχουμε καλή φυσική κατάσταση εξασκούμαστε σε διάφορα αθλήματα, αντίστοιχα για να έχουμε καλή πνευματική και ψυχική υγεία εξασκούμε τον “μυ” της ενσυνειδητότητας. Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις στην εξάσκηση: 

1. Η πρώτη προσέγγιση είναι η λεγόμενη τυπική πρακτική, η οποία συνήθως αναφέρεται και ως διαλογισμός (mindful awareness practices). Η τυπική πρακτική γίνεται συνήθως σε καθιστή θέση αλλά υπάρχουν και ασκήσεις που μπορούμε να τις κάνουμε ξαπλωτοί, όρθιοι ή και εν κινήσει. Η εξάσκηση χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: εξάσκηση ηρεμίας και συγκέντρωσης (calm & focus) και εξάσκηση ανοιχτής συνειδητότητας (open awareness).

2. Η δεύτερη προσέγγιση είναι η λεγόμενη άτυπη πρακτική και δυνητικά μπορεί να είναι όλες οι καθημερινές μας δραστηριότητες. Οτιδήποτε κάνουμε με πλήρη συνειδητότητα μπορεί να λεχθεί ότι είναι ενσυνειδητότητα στην “πράξη". Μπορεί να είναι όταν πλένουμε τα δόντια μας, όταν περιμένουμε στο φανάρι ή όταν απλώνουμε τα ρούχα. Κάθε δραστηριότητα ρουτίνας μπορεί να γίνει μια άτυπη πρακτική εξάσκηση ενσυνειδητότητας, φέρνοντας πλήρως την προσοχή μας σε αυτή.

Επιστημονικά επιβεβαιωμένα οφέλη της ενσυνειδητότητας

Χάρη στην έρευνα και την προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης η ενσυνειδητότητα δεν είναι πλέον κρυμμένη σε αρχαία κείμενα και μοναστήρια. Σήμερα εξασκείται από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, διδάσκεται στα σχολεία, στο χώρο εργασίας και του αθλητισμού, ακόμα και της πολιτικής. Καθώς οι άνθρωποι συνεχίζουν να ανακαλύπτουν μόνοι τους τα οφέλη του να ζεις στο παρόν συνειδητά, το ενδιαφέρον εξακολουθεί να αυξάνεται. Σήμερα και με την εξέλιξη της νευροεπιστήμης και της τεχνολογίας, υπάρχει επίσης μεγάλος αριθμός αξιόπιστων επιστημονικών ερευνών σχετικά με τα οφέλη της ενσυνειδητότητας στη βελτίωση όλων των πτυχών της ζωής μας.

Οφέλη Της Ενσυνειδητότητας

Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα πιο σημαντικά και επιστημονικά επιβεβαιωμένα οφέλη της ενσυνειδητότητας: 

• Η ενσυνειδητότητα μειώνει την ανησυχία και το άγχος και άλλα έντονα αρνητικά συναισθήματα. Η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας συρρικνώνεται την αμυγδαλή, το κέντρο του εγκεφάλου υπεύθυνο για το συναίσθημα του φόβου και την αυτόματη αντίδραση "πάλη ή φυγή".

• Η ενσυνειδητότητα δυναμώνει την πνευματική απόδοση (μνήμη και συγκέντρωση) και βελτιώνει την κριτική και δημιουργική σκέψη.

• Η ενσυνειδητότητα βελτιώνει την συναισθηματική ισορροπία και αναπτύσσει την ενσυναίσθηση και την συμπόνια. Επίσης βελτιώνει την επικοινωνία και τις σχέσεις.

• Η ενσυνειδητότητα ενδυναμώνει την γνωστική ευελιξία και ψυχική αντοχή. 

• Η ενσυνειδητότητα μειώνει ψυχαναγκαστικές και εθιστικές συμπεριφορές και έχει επίσης αποδειχθεί ότι λειτουργεί καλύτερα από οποιαδήποτε δίαιτα για την αποτελεσματική και μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους.

• Η ενσυνειδητότητα βελτιώνει την γενικότερη υγεία και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

• Η ενσυνειδητότητα αποδεικνύεται επίσης ότι είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και καθοριστικούς παράγοντες ευημερίας στη ζωή (εφόσον οι βασικές ανάγκες επιβίωσης έχουν ικανοποιηθεί).

Εν κατακλείδι, η καλλιέργεια και ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας στη ζωή μας, μπορεί να βοηθήσει να είμαστε πιο υγιείς ψυχικά και σωματικά, να έχουμε καλύτερη πνευματική απόδοση και ίσως στην πορεία, να ανακαλύψετε ότι αυτό που μέχρι σήμερα ψάχναμε εκεί "έξω" - αίσθημα γαλήνης, πληρότητας και ευτυχίας - ήταν τελικά πάντα στη διάθεσή σας και βρισκόταν...μέσα σας.